رفتار درمانی چیست؟
در یک تعریف کلی می‌توان گفت که رفتار درمانی یکی از تکنیک‌ها و درمان روانشناسی است که در آن روی تغییر رفتارها و عادت‌های مخرب و تبدیل آن‌ها به عادت‌های مثبت تاکید دارد. در رفتار درمانی، ما معتقدیم که رفتارها و عادت‌های فرد ذاتی نیست؛‌ بلکه حاصل آموزش و یادگیری‌ است که از طریق محیط انجام شده است.
در برخی از موارد ممکن است این آموزش‌ها و یادگیری‌ها به‌درستی صورت نگرفته باشد و باعث ایجاد رفتارهای مخرب شوند که اثر منفی روی زندگی و روحیه فرد می‌گذارد. اختلالات روان مثل افسردگی، اضطراب، انواع فوبیا و … باعث ایجاد رفتارها و عادت‌های منفی روی فرد می‌شوند. با تغییر این عادت‌ها و جایگزینی آن‌ها با عادت‌های مناسب می‌توانیم بسیاری از اختلالات روان و اثرات منفی که روی ما دارند را از بین ببریم.

انواع رفتاردرمانی
انواع مختلفی از رفتاردرمانی وجود دارند. نوع درمان مورداستفاده می‌تواند به عوامل مختلفی ازجلمه وضعیت درمان و شدت علائم فرد بستگی داشته باشد. در ادامه به توضیح روش‌های درمانی مختلف می‌پردازیم:
رفتاردرمانی شناختی (CBT)
رفتاردرمانی شناختی بسیار محبوب است. این روش درواقع ترکیبی از رفتاردرمانی و شناخت‌درمانی است. درمان مربوط به چگونگی تأثیرگذاری افکار و عقاید اشخاص بر عملکرد و روحیه آن‌ها است و اغلب به مشکلات فعلی شخص و چگونگی حل آن‌ها توجه می‌کند. هدف بلندمدت این درمان تغییر الگوهای فکری و رفتاری فرد به الگوهای سالم‌تر است.
درمان شناختی‌رفتاری برای رفع علائم اضطراب، اختلال دوقطبی افسردگی، اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی، استرس عمومی، رفتارهای ضداجتماعی، خستگی مزمن، مشکلات سیگار کشیدن، اختلالات خوردن، مشکلات مدیریت خشم و اختلالات مصرف مواد مؤثر است و اغلب استفاده می‌شود.
بازی‌درمانی شناختی‌رفتاری
بازی‌درمانی شناختی‌رفتاری معمولاً برای کودکان استفاده می‌شود. متخصصان درمانی با تماشای بازی کودکان می‌توانند درمورد آنچه کودک از ابراز آن ناراحت است و یا نمی‌تواند ابراز کند، متوجه شوند. مثلاً ممکن است کودکان اسباب‌بازی‌های خود را انتخاب کرده و آزادانه بازی کنند. ممکن است از آن‌ها خواسته شود یک نقاشی بکشند یا از اسباب‌بازی‌ها برای ایجاد صحنه‌ای در محوطه ماسه بازی استفاده کنند. ممکن است درمانگران نحوه استفاده از بازی برای بهبود ارتباط با فرزندان را به والدین بیاموزند.
تحلیل رفتار کاربردی
این روش درمانی از شرطی‌سازی عامل برای شکل دادن و اصلاح رفتارهای مشکل‌ساز استفاده می‌کند.
رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)
رفتاردرمانی دیالکتیکی شکلی از رفتاردرمانی شناختی است که از هر دو تکنیک رفتاری و شناختی برای کمک به افراد برای یادگیری مدیریت احساسات، مقابله با پریشانی و بهبود روابط بین فردی استفاده می‌کند.
این روش درمانی در ابتدا برای کمک به درمان علائم اختلال شخصیت مرزی (BPD) (اختلال تنظیم هیجانی که با رفتار خودکشی، افسردگی، روابط شخصی ناپایدار و سایر علائم مشخص می‌شود) ایجاد شد.
اما برای درمان بیماری‌های رفتاری دیگر نیز مفید است. در طول این درمان از مهارت‌ها و راهبردهای مقابله‌ای استفاده می‌شود تا فرد زندگی سالم‌تر و شادتری داشته باشد.
رفتاردرمانی دیالکتیکی بر پایه‌های روان‌درمانی استوار است. تمرکز آن بر کمک به بیماران است که یاد بگیرند چگونه احساسات خود را مدیریت کنند. بیماران با کمک این روش درمانی تکنیک‌هایی را یاد می‌گیرند که به آن‌ها کمک می‌کنند درگیری‌ها را بدون ورود به سطوح دیگر رفع کنند. درحالی‌که رفتاردرمانی دیالکتیکی در ابتدا برای کمک به افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی مورداستفاده قرار گرفت، ثابت شده است که درمانی مؤثر برای اعتیاد است.
جلسات رفتاردرمانی دیالکتیکی معمولاً شامل اطمینان از ثبات بیماران قبل از شروع به کاوش در گذشته خود برای کشف اینکه چه چیزی آن‌ها را در مسیر اعتیاد قرار داده است، می‌باشد. درمانگران به بیمار نشان می‌دهند چگونه احساساتی را که ممکن است از درد عاطفی و آسیب‌های گذشته ناشی شوند، بدون تکیه بر مصرف مواد، مدیریت کند.
این روش درمانی در موارد زیر نیز کاربرد دارد:
    به دست آوردن بینش درمورد رفتار گذشته
    یادگیری پذیرش و مقابله با پیامدهای اعمال گذشته
    بهبود تعاملات اجتماعی با دیگران
    دریافت کمک برای ساختن سیستم پشتیبانی مناسب
    احساس تنها نبودن در تلاش برای پیشرفت در مسیر
رفتاردرمانی عقلانی‌هیجانی (REBT)
رفتاردرمانی عقلانی‌هیجانی بر کمک به بیماران برای شناسایی احساسات و درمان‌های مخرب یا منفی تمرکز دارد. هنگامی که بیمار این احساسات چالش‌برانگیز را شناسایی کند، می‌تواند روی به چالش کشیدن آن‌ها کار کند. در بهترین حالت، او می‌تواند احساسات و عواطف نامطلوب را با استفاده از ایده‌های منطقی یا واقعی‌تر جایگزین کند.
رفتاردرمانی مبتنی بر یادگیری اجتماعی
نظریه یادگیری اجتماعی بر چگونگی یادگیری افراد ازطریق مشاهده متمرکز است. مشاهده پاداش یا تنبیه دیگران برای اعمالشان می‌تواند منجر به یادگیری و تغییر رفتار شود.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد نوعی روان‌درمانی است که شامل تجزیه‌وتحلیل رفتاری است که توسط پزشک سلامت روان انجام می‌شود. این روش درمانی بر اساس نظریه چارچوب رابطه‌ای است که بر فرایندهای ذهنی و زبان انسان تمرکز دارد.
در این رویکرد به افراد مهارت‌های ذهن‌آگاهی و استراتژی‌های پذیرش با هدف افزایش انعطاف‌پذیری روانی آموزش داده می‌شود. علاوه بر این، از روش‌های تعهد و تغییر رفتار استفاده می‌شود.
حساسیت‌زدایی منظم
حساسیت‌زدایی یکی دیگر از تکنیک‌های رفتار درمانی است که معمولا برای درمان انواع فوبیا استفاده می‌شود. در این روش، رفتار درمانگر به دنبال این است که آرامش را جایگزین ترس و اضطراب فرد در مواجهه با عوامل فوبیا کند. در این تکنیک، ابتدا رفتار درمانگر روش‌های آرام‌سازی و تنظیم تنفس را به شما آموزش می‌دهد و سپس، به مرور فرد را با عوامل فوبیا مواجه می‌کند تا تکنیک‌های آرام‌سازی را جایگزین کند و حساسیت فرد نسبت به عامل فوبیا کم شود.
به عنوان مثال، فردی که از عنکبوت می‌ترسد را تصور کنید. در جلسات رفتار درمانی، درمانگر ابتدا از فرد می‌خواهد که عنکوبت را در ذهن خود تجسم کند و به مرور، با تصاویر و ویدیو‌های عنکبوت روبه‌رو شود و در هر مرحله، تکنیک‌های آرام‌سازی را تمرین کند و بر ترس خود غلبه کند. در طی این مراحل، حساسیت فرد نسبت به عامل فوبیا، یعنی عنکبوت، کم شده است و تا حدی نیز تسلط روی رفتار و ترس خود را آموزش دیده است. در نهایت، رفتار درمانگر ممکن است که فرد را با عامل ترس خود، یعنی عنکبوت واقعی، مواجه کند.
بیزاری درمانی
بیزاری درمانی یکی دیگر از روش‌های رفتار درمانی است که معمولا برای درمان سو مصرف مواد مخدر و اعتیاد به کار گرفته می‌شود. در این شیوه، رفتارهای ناسالم فرد با یک خاطره یا عامل دردناک پیوند داده می‌شود که به مرور فرد از رفتار ناسالم خود دوری کند.
به عنوان مثال، بسیاری از افرادی که قصد ترک مصرف مشروبات الکی را دارند، زیر نظر روانپزشک و رفتاردرمانگر، داروهایی را مصرف می‌کنند که در صورت مصرف نوشیدنی‌های الکی، دچار حالت تهوع و سردردهای شدید شوند. همین عامل، به مرور زمان باعث می‌شود که فرد نسبت به مشروبات الکی بی‌زار شود و مصرف مشروبات الکی را ترک کند.

رفتار درمانی در چه مواردی مورد استفاده قرار می گیرد؟
رفتار درمانی می تواند برای درمان طیف گسترده ای از شرایط روحی و روانی و اختلالات استفاده شود، از جمله؛
    اختلالات مصرف الکل و مواد
    اضطراب
    اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)
    اختلالات طیف اوتیسم
    اختلال دو قطبی
    اختلال شخصیت مرزی (BPD)
    افسردگی
    اختلالات اشتها
    اختلال هراس
    فوبیا
    وسواس فکری عملی
    مسائل خشم
    اختلال علائم جسمی
    بولیمیا
رفتار درمانی مسئله محور و عمل محور است. به همین دلیل، می تواند برای رفع نگرانی های خاص روانشناختی مانند مدیریت خشم و مدیریت استرس نیز مفید باشد.
درمان هایی که از تکنیک های رفتاری استفاده می کنند معمولاً بر روی تولید نتایج در مدت زمان نسبتاً کوتاهی متمرکز هستند.

اثربخشی رفتار درمانی
چگونگی عملکرد رفتار درمانی به عواملی مانند نوع خاص درمان مورد استفاده و همچنین شرایطی که بیمار تحت درمان است، بستگی دارد. به طور کلی، تحقیقات نشان داده است که تقریباً 75٪ افرادی که روان درمانی را تجربه می کنند، نوعی بهبود مثبت را تجربه می کنند. این بدان معنا نیست که CBT یا سایر رویکردهای رفتاری تنها انواع درمانی هستند که می توانند بیماری های روانی را درمان کنند. همچنین به این معنا نیست که رفتار درمانی برای هر موقعیتی انتخاب مناسب است.
به عنوان مثال، اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال استرس پس از سانحه، اختلال وحشت زدگی، وسواس فوبیا و فوبیا، اغلب به خوبی به درمان های رفتاری پاسخ می دهند. با این حال، محققان دریافتند که تأثیر CBT در درمان اختلالات مصرف مواد، می تواند متفاوت باشد. همچنین نشان داده شد که CBT در برخی علائم اسکیزوفرنی اثرات مفیدی دارد؛ اما در مقایسه با سایر روش های درمانی هیچ فوایدی نشان نداده است.

_________________________________________________________

مقالات دیگر