اضطراب چیست؟
اضطراب (Anxiety) نوعی هیجان شدید همراه با حالت ناخوشایند و آشفتگی درونی است. فرد مبتلا به این حالت اغلب از رویدادهای قابل پیش‌بینی در آینده که می‌توانند نوعی تهدید محسوب شوند، می‌ترسد.
اضطراب یکی از شایع‌ترین حالات هیجانی است و زیر مجموعه اغلب اختلالات روانی محسوب می‌شود. این حالت بر تعداد زیادی از افراد تاثیر می‌گذارد. اغلب آن را به شکل ناراحتی، استرس شدید و نگرانی تجربه می‍‌کنند که زندگی روزمره فرد به میزان قابل توجهی دچار مشکل خواهد شد.
وجود مقدار کمی اضطراب در موقعیت‌های استرس‌زا طبیعی است، اما در صورتی که این حالت هیجان مداوم و ناسازگار باشد می‌تواند خبر از یک اختلال روانی بدهد.
نخستین کسی که اضطراب را به عنوان یک موضوع قابل پیگیری مطرح کرد و آن را ریشه‌ی اختلالات روانی دانست زیگموند فروید، پزشک و روانشناس و روانکاو اتریشی بود.

علائم و نشانه های اضطراب
نشانه‌هایی که افراد پس از ابتلا به هیجان شدید از خود نشان می‌دهند اغلب با یکدیگر متفاوت است. برخی از آن‌ها اغلب با بیماری‌های زمینه‌ای اشتباه گرفته می‌شوند. تنها یک متخصص سلامت روان می‌تواند به شما در شناخت این علائم کمک کند.
نشانه‌های روانی اضطراب
اصلی‌ترین علامت حالات هیجانی شدید یا اضطراب عدم کنترل ترس و نگرانی است. درواقع شما غرق افکار مضطربانه خود می‌شوید. دیگر علائم روانی عبارتند از:
    دلهره
    سرگیجه
    احساس ترس
    تحریک پذیری
    عدم تمرکز کافی
    احساس جدایی از دنیای اطراف
نشانه‌های فیزیکی اضطراب
    بی‌قراری
    سبکی سر
    حالت تهوع
    تعریق شدید
    تکرر ادرار
    وحشت زدگی
    مشکل در خواب
    بالا رفتن ضربان قلب
    تنفس سریع و پی در پی
    پاهای لرزان و احساس سوزن سوزن شدن دست و پا

انواع اختلال اضطرابی
اختلالات اضطرابی، به‌طور کلی به مجموعه‌ی ۱۰ اختلال روانی گفته می‌شود که با یکدیگر متمایز هستند. ویژگی مشترک این اختلال‌ها وجود علایم اضطرابی به عنوان ویژگی بارز بیماری است. این اختلالات عبارتند از:
اختلال پانیک (وحشت‌زدگی)
افراد مبتلا به اختلال پانیک، دوره‌های ناراحتی جسمانی شدید معروف به حملات وحشت‌زدگی را تجربه می‌کنند. این احساسات می‌توانند ناراحتی تنفسی (احساس خفگی، نفس‌نفس زدن)، اختلالات خودمختار (عرق کردن، ناراحتی معده، لرزیدن) و نابهنجاری‌های حسی (سرگیجه، کرختی و…) را در بر داشته باشند.
آگورافوبی (بازارهراسی)
در آگورافوبی فرد ترس یا اضطراب شدیدی را احساس می‌کند که مواجهه‌ی واقعی با موقعیت‌هایی مانند استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، بودن در مکان‌های بسته مانند تئاتر یا مکان‌های باز نظیر پارکینگ‌های بی‌سقف و تنها بودن بیرون از خانه آن را ایجاد می‌کند.
فوبی‌های خاص (ترس‌های مرضی)
فوبی یا فوبیا (phobia) به ترس‌های غیرمنطقی در ارتباط با یک شیء یا موقعیت خاص گفته می‌شود. خیلی از چیزهایی مانند افراد از ارتفاع یا عنکبوت‌های بزرگ می‌ترسند. اما در فوبی خاص، ترس یا اضطراب محسوس و شدید است.
افراد مبتلا برای اجتناب کردن از شیء یا موقعیتی که موجب ترس آن‌ها می‌شود زحمت زیادی به خود می‌دهند و اگر نتوانند خود را از آن دور نگه دارند، آن موقعیت را با اضطراب و ناراحتی بسیار زیادی تحمل می‌کنند.
این اختلال زودگذر نیست، بلکه باید همچون آگورافوبی حداقل شش ماه ادامه داشته باشد تا بتواند به عنوان یک اختلال محسوب شود.
اختلال اضطراب اجتماعی (جمع‌هراسی)
ویژگی اصلی اختلال اضطراب اجتماعی (social anxiety disorder) ترس یا اضطراب چشمگیر از موقعیت‌های اجتماعی است که امکان دارد فرد در آن‌ها مورد بررسی دقیق دیگران قرار بگیرد؛ برای مثال گفت‌وگو یا ملاقات با افراد ناآشنا.
اختلال اضطراب اجتماعی اختلالی بسیار ناتوان کننده است و بسیاری از جنبه‌های زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اختلال اضطراب اجتماعی به‌طور کلی به دو گروه خاص و فراگیر تقسیم می‌شود. اضطراب اجتماعی خاص محدود به ترس از موقعیت‌های خاص مانند سخنرانی در جمع است. اما در اضطراب اجتماعی فراگیر فرد مبتلا نوعی نگرانی شدید و پایدار نسبت به قضاوت دیگران در مورد ظاهر یا رفتارش احساس می‌کند و میل به اجتناب از تحقیر و شرمندگی دارد.
اختلال اضطراب فراگیر (اختلال اضطراب منتشر)
اختلال اضطراب فراگیر (Generalized Anxiety Disorder)، یکی دیگر از انواع اختلال اضطرابی شدید است که بر موضوع خاصی تمرکز ندارد. این اختلال به‌صورت نگرانی بیش‌ازحد و نامعقول در مورد اتفاقات و فعالیت‌های روزمره بروز می‌کند.
افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر در اغلب موارد احساس می‌کنند مضطرب هستند، هرچند ممکن است نتوانند دلیل آن را توضیح دهند. علاوه‌بر اضطراب افراد مبتلا بسیار نگران هستند و با دلواپسی انتظار دارند بدترین اتفاق برای آن‌ها رخ دهد.
بی‌قراری کلی، اختلالات خواب، احساس به‌راحتی خسته شدن، تحریک‌پذیری و مشکل در تمرکز کردن از جمله نشانه‌های این اختلال هستند.
اختلال وسواس فکری- عملی
در وسواس فکری (obsession) فرد افکار خاصی را به‌صورت پیوسته و ناخواسته تجربه می‌کند. فکر یا عملی که فرد سراغ آن می‌رود تا وسواس فکری را بی‌اثر کند، وسواس عملی (compulsion) نامیده می‌شود. این رفتار یا اعمال ذهنی به‌صورت مکرر انجام می‌شوند، به‌گونه‌ای که فرد مبتلا احساس می‌کند مجبور به انجام دادن آن است.
لالی انتخابی
در لالی انتخابی (Selective mutism)، شخص مبتلا با وجود این‌که در حالت عادی می‌تواند حرف بزند، در برخی موقعیت‌های خاص یا در برابر افرادی خاص تقریباً قادر به حرف زدن نیست. این اختلال ممکن است با احساس خجالت یا اضطراب اجتماعی نیز همراه شود.
اختلال اضطراب جدایی
کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی (separation anxiety disorder) نگرانی زیادی را در مورد جدایی از خانه یا مراقبت‌کنندگانی که با آن‌ها ارتباط عاطفی قوی دارند (پدر، مادر و…) تجربه می‌کنند.
اختلال اضطراب جدایی در کودکان بیشتر در سنین ۶-۷ ماهگی و تا ۳ سالگی شایع است اما در برخی مواقع به‌مدت طولانی‌تر از آن‌چه متناسب با سن باشد ادامه پیدا می‌کند.
اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان به این شکل بروز پیدا می‌کند که آن‌ها نگران سلامتی عزیزان و نزدیکان خود می‌شوند و ترس شدیدی دارند که مبادا برای آن‌ها اتفاقی بیفتد.
اختلال اضطراب پس از سانحه
اختلال اضطراب پس از سانحه یا اختلال اضطراب پس رویدادی (Posttraumatic stress disorder) گونه‌ای دیگر از اختلال اضطراب است که پس از مواجهه با یک عامل استرس‌زای شدید و غیرقابل تحمل که ممکن است باعث مرگ یا آسیب جدی شود روی می‌دهد.
اتفاقات و حادثه‌هایی همچون سوءاستفاده جنسی، تصادف، سوانح طبیعی مثل سیل و زلزله، جنگ و… از جمله مواردی است که می‌تواند فرد درگیر را با PTSD یا اختلال اضطراب پس از سانحه مواجه کند.
اختلال اضطراب بیماری
اختلال اضطراب بیماری (illness anxiety disorder) یا هیپوکندریا (Hypochondriasis) اختلالی است که در آن فرد علی‌رغم برخورداری از سلامت جسمانی، خود را بیمار می‌داند.

روش های مدیریت و کنترل اضطراب
این نکات ممکن است به شما در کنترل یا کاهش علائم کمک کند:
1- سعی کنید که در مورد اختلالات خود اطلاعات کسب کنید. هرچه بیشتر بدانید، آمادگی بهتری برای مدیریت علائم در طول مسیر خواهید داشت. از اینکه از پزشک خود سؤال بپرسید نترسید. به یاد داشته باشید که شما بخش اصلی تیم معالجه ای خود هستید.
2- در برنامه معالجه ی خود پایدار باشید. قطع ناگهانی داروها می تواند عوارض جانبی ناخوشایندی ایجاد کند و حتی می تواند علائم اضطراب را به وجود آورد.
3- غذاها و نوشیدنی هایی که کافئین دارند مانند قهوه، چای، نوشابه، نوشیدنی های انرژی زا و شکلات را کم کنید. کافئین یک داروی تغییر دهنده خلقی است و ممکن است علائم اختلالات اضطراب را بدتر کند. همین طور از الکل و مواد مخدر استفاده نکنید.
4- درست بخورید و ورزش کنید زیرا تمرینات هوازی سریع مثل دویدن و دوچرخه سواری به آزادسازی مواد شیمیایی مغز کمک می کند و موجب کاهش استرس می شود.
5- درمان مشکلات در خوابیدن به شما کمک می کند. خواب و اختلالات اضطراب اغلب با یکدیگر ارتباط متقابل دارند. خواب خوب را در اولویت قرار دهید. یک رویه ثابت و آرام را برای خوابیدن دنبال کنید. اگر در خواب مشکل دارید با پزشک خود مشورت کنید.
6- یاد بگیرید که استراحت کنید. مدیریت استرس بخش مهمی از برنامه معالجه شما است. مواردی مانند مدیتیشن، یا ذهن آگاهی، می تواند به شما کمک کند بعد از یک روز استرس زا روبرو شوید و ممکن است باعث شود معالجه شما بهتر شود.
7- نوشتن افکار خود قبل از پایان روز ممکن است به شما آرامش دهد ، بنابراین تمام شب با افکار مضطرب روبرو نخواهید بود.
8- افکار منفی خود را مدیریت کنید زیرا مثبت فکر کردن به جای افکار نگران کننده می تواند به کاهش اضطراب کمک کند. این مورد در صورتی که انواع خاصی از این اختلال را دارید می تواند چالش برانگیز باشد. درمان شناختی رفتاری می تواند به شما یاد دهد که چگونه افکار خود را تغییر دهید.
9- با دوستان خود وقت بگذرانید. چه به صورت حضوری، چه از طریق تلفن و چه از طریق رایانه، ارتباطات اجتماعی به افراد کمک می کند تا رشد و سلامت ذهنی داشته باشند. افرادی که گروه نزدیکی از دوستان دارند و از طرف آن ها پشتیبانی شده و با آن ها گپ می زنند، سطح اضطراب اجتماعی پایین تری دارند.
10- به دنبال پشتیبانی باشید. برای برخی از افراد صحبت با افرادی که همین علائم و عواطف را تجربه می کنند، مفید است. گروه های خودیاری یا حمایتی به شما امکان می دهند تا نگرانی ها و دستاوردهای خود را با دیگران که در آنجا حضور داشته اند به اشتراک بگذارید.
11- قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه یا داروهای گیاهی از پزشک یا داروساز خود درمورد آن بپرسید. بسیاری از داروها مواد شیمیایی خاصی دارند که می توانند علائم اضطراب را بدتر کنند.

روش های درمان اضطراب
روانشناسان و روانپزشکان برای انتخاب نوع درمان اضطراب به شدت حالات هیجانی و ترجیحات شما برای درمان توجه می‌کنند. اگر حالات هیجانی بسیار شدید باشد و اختلال اضطرابی تشخیص داده شود، پزشک بر اساس نوع آن بهترین گزینه درمانی را انتخاب خواهد کرد که عبارتند از:
عبارتند از:
    روان‌درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) و رفتاردرمانی مبتنی بر حساسیت‌زدایی
    دارو درمانی مانند داروهای ضد اضطراب گروه بنزودیازپین‌ها (زاناکس، لورازپام و دیازپام)
    تکنیک‌های آرامش مانند پرداختن به کارهای مورد علاقه خودتان، تمرینات تنفسی، مدیتیشن و یوگا
    تغییر سبک زندگی مانند خواب کافی، کاهش مصرف کافئین، انجام فعالیت بدنی منظم، رعایت رژیم غذای سالم، ترک سیگار و الکل

چه زمانی برای اضطراب باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اضطراب زمانی صورت اختلال پیدا می‌کند و نیاز به پیگیری دارد که:
الف) دارای شدت بالایی باشد و زندگی روزمره‌ی شما یا کار و روابط‌تان را تحت تأثیر قرار دهد.
ب) شما را آزرده و ناراحت کرده و کنترل آن دشوار باشد.
ج) همراه با آن، احساس افسردگی می‌کنید یا مشکل سوء مصرف الکل و موادمخدر دارید.
د) فکر می‌کنید اضطراب شما ممکن است با یک مشکل سلامت جسمانی در ارتباط باشد.
هـ) به خودکشی فکر می‌کنید یا اقدام به خودکشی کرده‌اید.
و) بیش از شش ماه است که با اضطراب شدید درگیر هستید.

برای درمان اختلال اضطرابی لازم است از روان‌شناسان و روانپزشکان کمک بگیرید.

___________________________________________________________

مقالات دیگر