اختلال پارانویا چیست؟
پارانویا حالتی است که فرد در آن بطرز شکنجه آوری مراقب سلامت جانی و مالی خود است و مدام اضطراب آن را دارد که عواملی بیرونی، طبیعی یا ماوراء طبیعی خود، خانواده و یا دارایی وی را تهدید می کند و می خواهند به وی آسیب بزنند.
در واقع پارانویا جزو اختلالات شخصیت است که در این بیماری هم فرد و هم اطرافیان وی به نوعی شکنجه می بینند. افرادی که دچار پارانویا هستند همیشه در حالت تدافعی قرار دارند و گمان می کنند که دیگران سعی بر تحقیر و یا تهدید آنها را دارند.
این سوء ظن ها به مرور زمان باعث می شود این دسته از افراد به دلیل داشتن ترس دائمی توانایی برقراری روابط اجتماعی و صمیمانه با دیگران را از دست بدهند.

تفاوت پارانویا و اسکیزوفرنی
اختلال پارانویا تشابهات زیادی با اختلال اسکیزوفرنیا دارد اما بسیار متفاوت از آن است. تفاوت اسکیزوفرنی با پارانویا در این است که در اختلال اسکیزوفرنی توهمات دیداری و شنیداری وجود دارد یعنی چیزی که به ذهن فرد می آید به چشم اونیزظاهر می شود و خطرش شدید تر است ولی در پارانویا توهمات خیالی است و در واقع برداشت فرد از اتفاقات پیرامون و رفتار اطرافیان دچار مشکل شده است .

علت بروز پارانویا
علت دقیقِ پارانویا مشخص نیست اما برخی از عواملِ به‌وجود‌آورنده‌ی افکار یا احساسات پارانوئید عبارتند از:
سالمندی
افرادِ مسن ممکن است به دلیل تغییرات مربوط به سن، در شنوایی، بینایی و سایر حواس، تفکر هذیانی یا پارانوئیدی را تجربه کنند.
برخی داروها یا قطع مصرف آن‌ها
آمفتامین‌ها می توانند اثرات نامطلوب فراوانی داشته باشند که یکی از آنها پارانویا است؛ اما گاهی اوقات پارانویا پس از قطع مصرف دارو رخ می‌دهد. برای مثال آدرال (دکستروآمفتامین-آمفتامین) دارویی است که برای درمانِ اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی استفاده می‌شود، اما توقفِ ناگهانی آن می‌تواند به هذیان‌های پارانوئید منجر شود.
ژنتیک موثر در بیماری پارانویا
برخی تحقیقات نشان می‌دهد که ممکن است یک عاملِ ژنتیکی مرتبط با پارانویا وجود داشته باشد.
داشتن تجاربِ خاص در زندگی
تجربه‌ی ضربه روحی (تروما)، مواجهه با بدرفتاریِ دیگران در دوران کودکی یا جوانی، انزوای اجتماعی یا قرار گرفتن در معرض تغییراتِ بزرگ در زندگی (مانند از دست دادن شغل، مرگِ ناگهانی یکی از عزیزان، قربانی شدن در یک جنایت یا داشتنِ یک بحران سلامتیِ جدی) همگی می‌توانند باعث به وجود آمدن افکار یا احساسات مرتبط با پارانویا شوند.
قرار گرفتن در معرض سموم خاص
یک مطالعه روی 2000 نوجوان در بریتانیا نشان داد که قرار گرفتن در معرض سطوح بالاترِ آلودگی هوا، منجر به تشکیلِ شصت درصد از تجربیاتِ روان‌پریشی آنها می‌شود که برخی از این تجربیات شاملِ افکار پارانوئیدی هستند.
عفونت‌هایی که می‌توانند بر مغز تأثیر بگذارند
افرادِ مبتلا به ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) می‌توانند به یک وضعیتِ ثانویه مبتلا شوند که گاهی به آن مانیای HIV گفته می‌شود و این وضعیت، شامل علائمِ روان‌پریشیمانند پارانویا و توهماتِ شنیداری یا بصری است.
محرومیت از خواب
گذراندنِ دوره های طولانی فقدانِ خواب، می‌تواند اثراتِ منفی زیادی ایجاد کند. مروری بر مطالعاتِ مربوط به محرومیت از خواب نشان داد که هر چه شرکت‌کنندگان، مدتِ بیشتری بیدار باشند، احتمالِ بیشتری وجود دارد که علائمِ هذیان و پارانویا را تجربه کنند.
مسمومیت با مواد و ترک اعتیاد
علائمِ روان‌پریشی همراه با سوءمصرفِ مواد امری شایع است و احتمالِ بروز این علائم در مواردِ مصرف شدید و اعتیاد، بیشتر است.

انواع پارانویا کدامند؟
پارانویا بسته به درجه شدت از خفیف، متوسط تا شدید طبقه‌بندی می‌شود. پارانویا در ۳ اختلال بیشتر دیده می شود. این ۳ حالت اصلی عبارتند از:
    اختلال شخصیت پارانوئید: اختلال شخصیت پارانوئید خفیف‌ترین نوع پارانویا است. معمولا افرادی که به اختلال شخصیت پارانوئید مبتلا هستند برخلاف این‌که حس اعتمادی ندارند؛ اما عملکرد به نسبت خوبی در زندگی دارند. بینش فکری و شیوه‌ی برخورد فرد مبتلا با این اختلال مرتبط است.
    اختلال هذیانی: (پارانوئید با یک هذیان یا باور نادرست همراه است) تنها نشانه‌ پارانویا در این مدل افکار هذیانی است. رفتار فرد هم بسته به نوع تصورات فرد است. مثلا زمانی که فرد درگیر هذیانات ذهنی آزار و اذیت است، تصور می‌کند که دیگران در حال جاسوسی و سخن‌چینی او هستند یا با نقشه‌های مرموزانه در پی صدمه‌زدن به او هستند. این افراد گاهی تصور می‌کنند با فرد مشهوری در رابطه هستند یا درگیر بیماری وحشتناکی شده‌اند.
    اسکیزوفرنی پارانوئید: اسکیزوفرنی پارنوئید به‌عنوان شدیدترین و جدی‌ترین نوع پارانویا شناخته می‌شود. مشخصه‌ بارز این نوع پارانویا، توهمات و هذیانات عجیب‌و‌غریب است. این افراد اغلب دنیا را گیج‌کننده تصور می‌کنند. اگر این افراد تحت درمان قرار نگیرند، عملکردشان بسیار ضعیف خواهد بود. تصور پخش افکار از رادیو از نمونه توهمات این افراد است.

نمونه هایی از افکار پارانوئید
پارانویا ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و شدت آن نیز بسته به افراد خفیف یا شدید باشد  اما افکار مشترکی وجود دارد که در همه افراد مبتلا به اختلال پارانویا ممکن است بروز کند که عبارت اند از :
    فرد هنگام راه رفتن در خیابان یا کوچه ممکن است فک کند که فردی که از کنار آن عبور کرده یا در مقابلش قرار دارد ممکن است او را بدزدد، به او آسیب بزند یا او را بکشد.
    فرد مبتلا فکر میکند همه به او خیره شده اند و در مورد او صحبت می کنند.
    فرد پارانویا فکر می کند که سایرین در تلاشند تا او را کنار بگذارند و  حذف کنند.
    تعبیر اشتباه از رفتار و شوخی های دیگران

درمان اختلال پارانویا
درمان افراد مبتلا به اختلال پارانویا بسیار سخت است چون این افراد شدیداً اعتقاد دارند که هیچگونه مشکلی ندارند و این دیگران هستند که باید تحت معالجه قرار بگیرند.
در واقع برای اکثر افرادی که مبتلا به بیماری های روانی و اختلالات شخصیت هستند سخت است که قبول کنند شرایط نرمال و عادی ندارند و باید تحت مراقبت های روانی قرار گیرند. در بسیاری از مواد نیز این بیماران برای درمان بیماری خود احساس شرم و خجالت می کنند و راحت ترین راه برای آنها انکار بیماری است.
با این حال برای درمان این دسته از افراد یکسری برنامه های دارویی و دوره های روان درمانی وجود دارد که با تحت درمان گرفتن آنها زیر نظر روانپزشک متخصص می تواند تا حد زیادی بر این اختلال غلبه کند. عملکرد دارویی، هنر درمانی، خانواده درمانی و گروه درمانی از جمله مواردی هستند که به افراد مبتلا به پارانویا کمک شایانی می کند.

___________________________________________________________

مقالات دیگر