اختلال دو قطبی چیست؟
اختلال دوقطبی یا بایپولار (اختلال دو قطبی به انگلیسی Bipolar) یک اختلال روانی و یکی از بیماری های اعصاب و روان است که در گذشته به آن شیدایی افسردگی می‌گفتند. فردی که به این حالت روانی مبتلا باشد، حالات مختلفی از دوره‌های شیدایی و فرازهای احساسی (مانیا و‌ هایپومانیا) و دوره‌های افسردگی و نشیب‌های روانی (دپرسیون) را تجربه می‌کند.
هنگامی‌که شخصیت دوقطبی به علائم افسردگی دچار می‌شود، احساس ناراحتی و ناامیدی پیدا می‌کند. معمولا در این اپیزود، فرد نسبت به فعالیت‌های روتین روزمره اشتیاقی ندارد. او برای انجام فعالیت‌های جدید هم تمایلی نشان نمی‌دهد. هنگامی‌که مود و حالت روانی فرد به مانیا یا همان شیدایی تغییر می‌کند (و یا‌هایپومانیا که حالت خفیف‌تر مانیا است)، رفتارهایی پرانرژی از خود نشان‌می‌‌دهد. همچنین نسبت به بیشتر مسائل اطراف خود، اشتیاق بی‌اندازه و غیرعادی نشان‌می‌‌دهد.

انواع اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی نوع یک
در اختلال دوقطبی نوع اول شخص حتما یک دوره از حالت شیدایی یا مانیا را پشت سر می‌گذارد؛ حال این دوره می‌تواند با حالت افسردگی همراه باشد یا هیچ دوره‌ای از حالت افسردگی تجربه نشود.
اختلال دوقطبی نوع دو
در نوع دوم از این اختلال که بیشتر گریبان‌گیر زنان است فرد بیمار دوره‌های حالت افسردگی شدید را تجربه می‌کند. اگر این دوره‌ها همراه حالت مانیا باشد این حالت شدت کمتری دارد که به آن شیدایی خفیف یا Hypomania گفته می‌شود.
اختلال دوقطبی ادواری
این اختلال که به آن سیکلوتایمی نیز گفته می‌شود نشانه‌هایی شبیه اختلال دوقطبی نوع دوم دارد. درواقع هر دو حالت مانیا و افسردگی در آن وجود دارد. اما شدت هر دو خفیف‌تر است. با این وجود این نوع می‌تواند مدت طولانی در فرد دیده شود. در صورتی که این علائم ادامه‌دار شوند و درمان پیدا نکنند احتمال ابتلا به اختلال دوقطبی نوع اول یا دوم در فرد زیاد می‌شود.
اختلال دوقطبی پیش‌رونده یا تناوب سریع
کسانی که به این نوع از اختلال دچار هستند بیشتر از چهار بار در طول یک سال دچار نوسانات روحی و خلقی می‌شوند. این نوع می‌تواند با هر کدام از انواع اختلال دو قطبی نوع یک و دو همراه شود.

علائم اختلال دوقطبی چیست؟
براساس DSM-5، دوره‌ٔ شیدایی با سرمستی بیش‌ازحد، کج‌خلقی در بیشتر روزهای هفته یا هر روز به مدت دست کم یک هفته ظاهر می‌شود و با افزایش غیرعادی فعالیت و انرژی همراه است. به‌علاوه، سه مورد از علائم زیر در فرد مشاهده می‌شود:
    اعتماد به نفس بیش از حد یا بزرگنمایی، شامل باورهای غیرمنطقی نسبت به توانایی و قدرت خود
    کاهش نیاز به خواب
    پرحرفی غیرعادی یا نیاز به صحبت
    هجوم ایده یا افکار
    پرت شدن حواس
    افزایش هدف‌گذاری، مانند پروژه‌های کاری یا درسی، یا فعالیت‌های بی‌هدف (بی‌قراری روانی-حرکتی)
    شرکت در فعالیت‌هایی که احتمال پیامد منفی آن ها بالاست. مثل خرید بی‌رویه، سکس بی‌پروا، سرمایه‌گذاری بدون فکر.
در اختلال دوقطبی دست کم با یک دوره بروز افسردگی روبه‌رو هستیم. در این دوره، روحیه‌ٔ فرد پایین می‌آید، احساس بی‌میلی یا بی‌انگیزه بودن به او دست می‌دهد یا دست کم به مدت ۲ هفته دچار ناامیدی می‌شود. براساس DSM-5، حداقل پنج مورد از علائم زیر نیز در فرد دیده می‌شود:
    فرد هر روز یا بیشتر روزهای هفته احساس ناراحتی، اضطراب یا پوچی می‌کند.
    فرد هر روز یا بیشتر روزهای هفته احساس بی‌میلی و بی‌انگیزه بودن دارد.
    افزایش یا کاهش بی‌رویه‌ٔ وزن
    بی‌خوابی یا پرخوابی
    بی‌قراری مشهود (بی‌قراری روانی-حرکتی) یا کند شدن (کندی روانی-حرکتی)
    فرد تقریباً هر روز احساس خستگی مفرط و انرژی پایین دارد.
    عذاب وجدان یا احساس بی‌ارزش بودن
    فرد نمی‌تواند تمرکز کند یا تصمیم بگیرد.
    فرد مدام به خودکشی فکر می‌کند یا اقدام به خودکشی می‌کند.

علت بیماری دو قطبی چیست؟
عوامل مختلفی هستند که موجب ایجاد این بیماری می‌شوند. که در زیر آن‌ها را نام می‌بریم.
    عوامل ژنتیکی (قطعا یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به این اختلال عوامل ژنتیکی هستند. این موضوع به‌طور کامل از طریق آمار و تحقیقات پزشکی به اثبات رسیده است.)
    عوامل محیطی
    وضعیت هورمون‌ها در بدن
    استرس: یکی از مشکلات و عوارضی استرس بیش از اندازه می‌تواند ایجاد چنین پدیده‌ای در فرد گردد.
    مصرف بیش از اندازه مواد مخدر یا نوشیدنی‌های الکلی
    برخی از بیماری‌های مغزی نیز ممکن است منجربه به وجود آمدن این اختلال شوند.

خطرات اختلال دو قطبی
اجازه دهید با اذعان به آن‌چه شناخته شده است شروع کنیم: افسردگی مانیک (Manic depression) یا اختلال دوقطبی می‌تواند یک بیماری ویرانگر باشد. این بیماری که حداقل 1 درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بدون درمان این بیماری می‌تواند منجربه خودکشی، از دست دادن خانواده و شغل شود. اختلال دوقطبی اغلب با سوء مصرف الکل و مواد مخدر و اعتیاد، رفتار مجرمانه و حتی خشونت آمیز همراه است.

درمان اختلال دوقطبی
هرچند اختلال دوقطبی درمان قطعی ندارد و این بیماری تا آخر عمر بیمار همراه اوست، اما درمان‌های موجود به کنترل حالت‌های مختلف بیماری کمک می‌‌کنند و عملکرد او را در زمینه‌های مختلف زندگیش بهبود می‌بخشد.
- دارودرمانی اختلال دو قطبی
بهترین راه برای درمان اختلال دوقطبی مصرف داروی جدید دوقطبی برای ثابت کردن اخلاق و رفتارهای افراد مبتلاست. چیزی که در مصرف این داروها اهمیت فراوانی دارد این است که برخی تصور می‌کند در زمان‌هایی که فرد از حال خوبی برخوردار است دیگر نیازی به استفاده از داروها نداشته و مصرف آن‌ها کاری غیرضروری است. اما حتی در چنین زمان‌هایی باید مصرف داروها را ادامه داد. درواقع پروسه‌ی درمانی این بیماری به صورت مادام‌العمر است.
- درمان اختلال دو قطبی با جلسات روان‌درمانی
در این گزینه فرد مبتلا با شرکت در جلسات روان‌درمانی به کمک روان‌درمانگر سعی در مهار احساسات خود خواهد داشت. ممکن است درمانگر تشخیص بدهد که نیاز است برخی جلسات با حضور خانواده شخص نیز برگزار شوند. چرا که اطرافیان نقش مهمی در بهبود این اختلال دارند. در واقع بخش مهمی از فرآیند درمان یک فرد مبتلا به این اختلال، شامل آگاهی رسانی به اطرافیان اوست.
- درمان اختلال دوقطبی با هیپنوتیزم
هیپنوتیزم درمانی می‌تواند به فرد کمک کند تا احساسات اضطراب، استرس و غم را کاهش دهد و آن‌ها را بهتر کنترل کند. همچنین برای درمان رفتارهای منفی یا اختلال دو قطبی در نوجوانان که افسردگی فرد را بدتر می‌کنند، استفاده می‌شود.
- شوک درمانی در بیماران دوقطبی
در شرایط بحرانی، مانند روانپریشی یا فکر به خودکشی، که دارو، درمان روانی-اجتماعی و ترکیب این موارد موثر واقع نمی‌شود یا تاثیر کمی روی علائم حاد دارد، شوک برای بیماران دوقطبی انجام می‌شود. همچنین زمانی‌که وضعیت پزشکی بیمار، مانند حاملگی، اجازه‌ استفاده از دارو را نمی‌دهد، برای درمان اپیزودهای حاد از شوک درمانی در بیماران دوقطبی استفاده می‌شود.
تاثیر شوک درمانی روی افسردگی شدید، شیدایی یا ترکیب این دو یعنی افسردگی شیدایی بسیار بالاست. احتمال بروز مشکل دائمی در حافظه‌ی بیمار با استفاده از روش‌های مدرن شوک درمانی در بیماران دوقطبی به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کرده است.

رژیم غذایی بیماران اختلال دو قطبی
همان‌طور که مشخص است، پیروی از یک برنامه خواب مناسب، ورزش زیاد و خوردن غذاهای مناسب می‌تواند برای علائم اختلال دو قطبی معجزه کند و سلامت کلی شما را در این فرآیند بهبود بخشد.
یک رژیم غذایی سالم برای اختلال دو قطبی شامل موارد زیر است:
امگا ۳
 مطالعات متعدد نشان داده است که اسیدهای چرب امگا ۳ مانند انواعی که در ماهی و مکمل‌های روغن ماهی یافت می‌شوند، می‌توانند به کاهش احساس افسردگی در بیماران دوقطبی کمک کنند. گیاه خواری؟ به جای آن سعی کنید امگا ۳ خود را از تخم مرغ یا آجیل دریافت کنید.
منیزیم
نشان داده شده است که منیزیم موجود در غلات کامل، لوبیاها و سبزیجات با برگ تیره مانند اسفناج اثری مشابه لیتیوم، رایج‌ترین داروی دوقطبی دارد. نیاز به دارو (با این حال باید توجه داشت که منیزیم نمی‌تواند به طور کامل جایگزین لیتیوم شود.)
این ماده در درمان بیماران دوقطبی موثر است. منیزیم ماده معدنی است که پزشکان به بیماران دوقطبی توصیه می‌کنند که از آن در رژیم غذایی خود استفاده کنند.
نمک
 اگر دچار اختلال دوقطبی هستید، اجازه ندهید مصرف نمک شما خیلی کم شود و قطعاً نمک را به طور کامل قطع نکنید نمک برای تنظیم سطوح داروهای دوقطبی در جریان خون شما بسیار ضروری است.
چربی‌های سالم
 چربی‌های سالم مانند آن‌هایی که در آووکادو و روغن زیتون یافت می‌شوند، می‌توانند به شما کمک کنند تا مدت طولانی‌تری احساس سیری کنید و هوس شما را برای «غذاهایی که باید از آن‌ها اجتناب کنید» را کاهش می‌دهد.
افراد مبتلا به اختلال دو قطبی باید موارد زیر را کاهش دهند:
کافئین
 کافئین و سایر محرک‌ها می‌توانند شیدایی را تا حدی افزایش دهند. هنگام تجربه فاز شیدایی، تا حد امکان از قهوه، نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی زا اجتناب کنید. به جای آن چای‌های گیاهی یا آب دم کرده را امتحان کنید گیاهان می‌توانند انرژی طبیعی برای غلبه بر رکود به شما بدهند.
قند
بالا و پایین بودن قند می‌تواند خلق و خوی نامتعادل را حتی بیش‌تر نامنظم‌تر کند و سقوط قند می‌تواند فاز افسردگی را بسیار بدتر کند. اگر واقعاً به چیزی شیرین نیاز دارید، به سراغ میوه بروید قندهای طبیعی باعث افزایش شدید قند خون نمی‌شوند.
کربوهیدرات‌های تصفیه شده
 بیماران دوقطبی ممکن است بیشتر مستعد چاقی باشند، زیرا عدم تعادل سروتونین در مغز آن‌ها ممکن است باعث شود که کربوهیدرات‌های ناسالم بیشتری میل کنند. مواد غذایی نامناسب فرآوری شده را کنار بگذارید و کربوهیدرات‌های خود را از غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات دریافت کنید.
الکل
الکل و اختلال دوقطبی با هم ترکیب نمی‌شوند. الکل نه تنها می‌تواند با داروهای روانپزشکی تداخل ضعیفی داشته باشد، بلکه می‌تواند خواب را مختل کند، خبر بد برای یک فرد دوقطبی که قبلاً شدیداً قوی است. بیماران دوقطبی نیز بیشتر از افراد عصبی به اعتیاد به مواد مخدر یا الکل مبتلا می‌شوند. به عبارت دیگر، الکل ارزش ریسک را ندارد.
گریپ فروت
 با پزشک خود در مورد وضعیت خاص خود صحبت کنید، اما برخی از داروهای دوقطبی به ویژه داروهای ضد تشنج، با گریپ فروت و آب گریپ فروت تداخل ضعیفی دارند.

لازم به ذکر است که غذا نمی‌تواند اختلال دوقطبی شما را درمان کند و همیشه بهتر است با پزشک خود در مورد بهترین برنامه درمانی برای خود صحبت کنید. اما رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم قطعا می‌تواند به کنترل علائم شما کمک کند و زندگی شما را به مسیر درست بازگرداند.

___________________________________________________________

مقالات دیگر