اختلال خود بیمار انگاری هیپوکندریازیس (hypochondriasis) چیست؟
خود بیمار انگاری، اختلال اضطراب بیماری یا هیپوکندریازیس (hypochondriasis)، یک اختلال روانی است که معمولا ۵ درصد از بیماران درگیر آن هستند. در اثر این اختلال فرد در نبود علائم یا وجود علائم بالینی جزئی، بیش از حد نگران سلامتی، ابتلا به یک بیماری شدید یا افزایش شدت بیماری قبلی خود است.
در واقع در اثر اضطراب شدید، هرگونه احساسات طبیعی بدن مانند درد خفیف، سرگیجه، سردرد، انقباض عضلانی یا خستگی را به حساب وجود یک بیماری خاص و جدی می‌گذارد. معمولا بعد از معاینه کامل پزشک عمومی و عدم تشخیص هرگونه بیماری فیزیکی، باز هم فرد معتقد به وجود یک بیماری است. به‌همین‌دلیل، خود بیمار انگاری نیاز به درمان روانشناختی تحت نظر روانپزشک و روانشناس دارد. در غیر این صورت، منجر به پریشانی شدیدی می‌شود و می‌تواند زندگی فرد را مختل کند.
دلایل مختلفی برای ابتلا به این اختلال روانشناختی وجود دارد و گاهی به سایر شرایط سلامتی شایع مرتبط است. این وضعیت طولانی‌مدت می‌تواند از نظر شدت، نوسان داشته باشد. شدت آن معمولا به سن، میزان نگرانی فرد و سطح استرس و اضطراب وی بستگی دارد. خوشبختانه مشاوره روانشناختی (روان‌درمانی) و گاهی اوقات دارودرمانی می‌تواند به کاهش نگرانی بیمار کمک زیادی کند.

علائم اختلال خود بیمار انگاری
اختلال خود بیمار انگاری می‌تواند ناامید کننده باشد و باعث استرس در خانواده‌ها و روابط شود. اگر خود بیمار انگاری بدون یا با کمی نشانه جسمانی همراه باشد و تشخیص اختلال اضطراب بیماری گذاشته شود علائم شامل مشغول شدن ذهن بر اساس احساسات طبیعی بدن (مانند معده پر سر و صدا) یا علائم جزئی (مانند بثورات جزئی) به این ایده است که شما به شدت بیمار هستید، علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
درگیر بودن ذهن به داشتن یا ابتلا به یک بیماری یا وضعیت سلامتی جدی
نگرانی از اینکه علائم جزئی یا احساسات بدن به این معنی است که شما یک بیماری جدی دارید.
به راحتی در مورد وضعیت سلامت خود نگران باشید.
یافتن اطمینان اندک یا عدم اطمینان از مراجعه به پزشک یا نتایج منفی آزمایش
نگرانی بیش از حد در مورد یک بیماری خاص یا خطر ابتلا به یک بیماری به دلیل اینکه در خانواده شما وجود دارد.
آنقدر ناراحتی در مورد بیماری‌های احتمالی دارید که کار کردن برای شما سخت است.
به طور مکرر بدن خود را برای علائم بیماری یا بیماری بررسی کنید.
گرفتن مرتب قرار ملاقات‌های پزشکی برای اطمینان – یا اجتناب از مراقبت‌های پزشکی به دلیل ترس از تشخیص یک بیماری جدی
اجتناب از افراد، مکان‌ها یا فعالیت‌ها به دلیل ترس از خطرات سلامتی
مدام در مورد سلامتی و بیماری‌های احتمالی خود صحبت می‌کنید.
جستجوی مکرر در اینترنت برای علل علائم یا بیماری‌های احتمالی

علل ایجاد اضطراب بیماری چیست؟
متخصصان از دلایل دقیق اختلال خود بیمارانگاری بدون یا با اندکی نشانه‌های جسمانی که امروز اضطراب بیماری نامیده می‌شود، مطمئن نیستند، اما فکر می‌کنند عوامل زیر ممکن است دخیل باشند:
شما درک ضعیفی از احساسات بدن، بیماری‌ها یا هر دوی این موارد دارید.
ممکن است فکر کنید که یک بیماری جدی باعث ایجاد احساسات در بدن شما می‌شود. همین مسأله باعث می‌شود به دنبال شواهدی بگردید که تأیید کند واقعاً یک بیماری جدی دارید.
یک یا چند نفر از اعضای خانواده بیش از حد نگران سلامتی خود یا سلامتی شما هستند.
شما تجربیات گذشته در برخورد با یک بیماری جدی واقعی در دوران کودکی داشته‌اید. بنابراین به عنوان یک بزرگسال، احساسات فیزیکی که تجربه می‌کنید برای شما ترسناک هستند.
خود بیمار انگاری اغلب در اوایل یا اواسط بزرگسالی رخ می‌دهد و می‌تواند با افزایش سن بدتر شود. برای افراد مسن، اضطراب سلامتی ممکن است بر ترس از ایجاد مشکلات حافظه متمرکز شود.
سایر عوامل خطر برای اضطراب بیماری عبارتند از:
یک رویداد یا موقعیت استرس زا
احتمال یک بیماری جدی که معلوم شود جدی نیست.
مورد آزار قرار گرفتن در کودکی
داشتن یک بیماری جدی دوران کودکی یا والدین مبتلا به بیماری جدی
داشتن شخصیت مضطرب
بررسی بیش از حد سلامتی خود در اینترنت

تفاوت نگرانی برای بیماری و خود بیمار پنداری چیست؟
اگر اختلال خود بیمار انگاری تحت عنوان اضطراب بیماری تشخیص داده شد باید بین آن و نگرانی برای سلامتی تفاوت قائل بود. اگر بدن شما علائم بیماری را برای شما ارسال می‌کند، طبیعی است که نگران باشید. اضطراب سلامتی با این باور ثابت مشخص می‌شود که شما علائم یک بیماری شدید را دارید حتی وقتی ندارید! ممکن است آنقدر نگران شوید که پریشانی ناتوان‌کننده شود. اگر نگران سلامتی خود هستید، کار منطقی این است که به پزشک خود مراجعه کنید. با اضطراب بیماری، حتی پس از اینکه نتایج آزمایشات پزشکی منفی می‌شود و پزشکان به شما اطمینان می‌دهند که سالم هستید، در مورد علائم خود احساس ناراحتی شدیدی خواهید کرد.
این وضعیت فراتر از نگرانی عادی برای سلامتی است. اختلال خود بیمار پنداری پتانسیل این را دارد که در کیفیت زندگی افراد، از جمله در توانایی‌های آنها در موارد زیر مشکل ایجاد کند:
کار در یک محیط حرفه‌ای یا دانشگاهی
عملکرد روزانه
ایجاد و حفظ روابط معنادار

انواع اختلال خود بیمار انگاری
افراد مبتلا به خود بیمار انگاری یا اختلال اضطراب بیماری به طور کلی در یکی از دسته‌بندی‌های زیر قرار می‌گیرند:
جستجو مستمر برای مراقبت‏های بهداشتی. مدام در کلینیک‌ها یا بیمارستان‌ها به‌دنبال مشاوره با چندین متخصص یا درخواست آزمایشات پزشکی هستند.
اجتناب از پزشکان و مراقبت‌های پزشکی. بعضی از افراد، ازآنجایی‌که به پزشکان اعتماد ندارند یا فکر می‌کنند که پزشکان به‌خوبی به علائم آن‌ها توجه نمی‌کنند، مدام دچار ترس و اضطراب هستند و اصلا به سراغ خدمات پزشکی نمی‌روند.
از انواع اختلال خود بیمار انگاری می‌توان به خود بیمار انگاری سرطان، خود بیمار انگاری قلبی و خود بیمار انگاری کرونا به‌خصوص در شرایط فعلی همه‌گیری ویروس کرونا اشاره کرد.

عوارض احتمالی خود بیمار انگاری
ترس و نگرانی مداوم در مورد وضعیت سلامتی، می‌تواند باعث استرس شود که بر سلامت جسمی و روانی شما تأثیر می‌گذارد. به‌همین‌دلیل، اختلال اضطراب بیماری ممکن است با عوارض زیر همراه باشد:
بروز مشکلات در روابط اجتماعی یا خانوادگی به‌دلیل نگرانی و اضطراب بیش‌ازحد
بروز مشکلات در عملکرد کاری یا غیبت بیش‌از‌حد از محل کار
بروز مشکلات در زندگی روزمره، که گاهی حتی منجر به ناتوانی می‌شود
مشکلات مالی ناشی از پرداخت هزینه برای ویزیت‌های درمانی زیاد و صورت حساب‌های پزشکی
بروز یک اختلال روانی دیگر مانند سایر اختلالات اضطرابی، افسردگی یا اختلال شخصیت

تشخیص اختلال خود بیمار انگاری
ازآنجایی‌که بیشتر بیماران تمایل دارند به‌جای مراجعه به متخصص سلامت روان، در مورد شرایط سلامتی که از آن‌ها می‌ترسند به پزشک خانواده خود مراجعه کنند، ممکن است سریعا تشخیص اختلال خود بیمار انگاری داده نشود. در مبحثی با عنوان دکتر هلاکویی خود بیمار انگاری، به نکات جالبی در این زمینه اشاره شده است.
برای تشخیص قطعی معمولا یک معاینه فیزیکی و انجام هر آزمایشی که پزشک شما توصیه می‌کند را خواهید داشت. پس از این مرحله، احتمالا به متخصص سلامت روان یعنی روانشناس یا روانپزشک ارجاع داده خواهید شد. وی ابتدا یک ارزیابی روانشناختی (تست خود بیمار انگاری) انجام می‌دهد تا در مورد علائم، موقعیت‌های استرس‌زا، سابقه خانوادگی، ترس‌ها یا نگرانی‌ها و محرک‌های اضطراب خود که بر زندگی شما تأثیر منفی می‌گذارند صحبت کنید. از شما در مورد مصرف الکل یل مواد مخدر دیگر سوال می‌شود. اگر به مدت شش ماه یا بیشتر درگیر این شرایط هستید، احتمالا نسبت به بیماری‌های جسمی و روانی زمینه‌ای شما کنکاو می‌شوند.

درمان خود بیمار انگاری
هدف اصلی در درمان این اختلال، کمک به مدیریت اضطراب بیماری و بهبود توانایی بیمار در زندگی روزمره است. اصولا روا‌‌درمانی می‌تواند به کاهش علائم و افکار خود بیمار انگاری کمک زیادی کند. گاهی اوقات ممکن است در این حین، دارودرمانی نیز اضافه شود.
درمان شناختی رفتاری خود بیمار انگاری
ازآنجایی‌که حالات جسمی شما با پریشانی عاطفی و اضطراب مرتبط است، روان‌درمانی به ویژه درمان رفتاری شناختی (CBT) می‌تواند یک روش درمانی موثر باشد. زیرا به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های مدیریت اختلال اضطراب را بیاموزید و راه‌های مختلفی، به جز انجام آزمایش‌های پزشکی زیاد یا اجتناب از مراقبت‌های پزشکی،  را برای مدیریت نگرانی‌های سلامتی خود بیابید. علاوه‌براین، به شما کمک می‌کند تا:
ترس و باورهای خود را در مورد ابتلا به یک بیماری جدی پزشکی شناسایی کنید.
روش‌های جایگزین را بیاموزید تا بتوانید احساسات طبیعی بدن خود را با تلاش برای تغییر افکار غیر مفید در نظر بگیرید.
از این مسئله که در اصل نگرانی‌ها و اضطراب شما عامل اصلی هستند، آگاه شوید.
نحوه پاسخ دادن به احساسات و علائم بدن خود را تغییر دهید.
مهارت‌های مقابله و تحمل اضطراب و استرس را بیاموزید.
رفتارهای بررسی مکرر بدن خود با ظهور علائم بیماری را کاهش دهید.
عملکرد روزانه خود در خانه، محل کار، روابط و موقعیت‌های اجتماعی را بهبود بخشید.
به درمان سایر اختلالات سلامت روانی مانند افسردگی رسیدگی کنید.
مطمئنا روش‌های روان‌درمانی دیگر مانند مدیریت استرس رفتاری و مواجهه‌درمانی نیز ممکن است مفید باشند. در این زمینه با روانشناس یا روانپزشک خود مشورت کنید.
درمان دارویی خود بیمار انگاری
مصرف داروهای ضد افسردگی، مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) ممکن است به درمان اختلال اضطراب بیماری کمک کند. معمولا داروهایی که برای درمان اختلالات خلقی یا اضطراب استفاده می‌شوند نیز به‌عنوان داروی خود بیمار انگاری موثر هستند. با روانپزشک خود در مورد گزینه‌های دارویی (انواع قرص خود بیمار انگاری)، عوارض جانبی و خطرات احتمالی آن‌ها صحبت کنید.
اخیرا تحقیقات منتشر شده در مجله معتبر جاما (JAMA) نشان داده است که درمان شناختی رفتاری (CBT) و استفاده از داورهای مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، مانند فلوکستین و پاروکستین، می‌تواند در درمان خود بیمار انگاری مفید باشد. در واقع روان‌درمانی می‌تواند به بیمار کمک کند تا با ترس خود به‌صورت منطقی برخورد کند و SSRI‌ها می‌توانند سطح اضطراب را به تا حد زیادی کاهش دهند.
درمان خانگی اختلال خود بیمار انگاری
متخصصان مرکز پزشکی دانشگاه مریلند (UMM) معتقد هستند که پرهیز از محرک‌هایی مانند قهوه، الکل و تنباکو و داشتن تمرین مراقبه ذهن آگاهی و تغذیه سالم کمک زیادی به کنترل اختلال خود بیمار انگاری می‌کند. بنابراین علاوه بر درمان حرفه‌ای اختلال اضطراب بیماری، توجه به نکات خودمراقبتی زیر نیز می‌تواند موثر باشد:
با ارائه‌دهنده مراقبت‌های اولیه یا متخصص سلامت روان خود همکاری کنید تا یک برنامه منظم برای صحبت در مورد نگرانی‌ها و ایجاد یک رابطه قابل اعتماد شکل گیرد. در مورد محدودیت‌های معقول در آزمون‌ها، ارزیابی‌ها و ارجاعات با متخصص بحث کنید. از مشاوره گرفتن از چندین پزشک یا مراجعه به اتاق اورژانس که ممکن است شما را تحت آزمایش‌های تکراری قرار دهد، خودداری کنید.
تکنیک‌های مدیریت استرس و آرامش روان را تمرین کنید. یادگیری روش‌های مدیریت استرس و آرام‌سازی، مانند آرام‌سازی پیشرونده عضلانی، ممکن است به کاهش اضطراب کمک کند.
فعالیت بدنی داشته باشید. یک برنامه ورزشی ممکن است تأثیر آرام‌بخشی بر خلق‌وخوی شما داشته باشد، اضطراب شما را کاهش دهد و به بهبود عملکرد فیزیکی شما کمک کند.
در فعالیت‌ها شرکت کنید. داشتن شغل و همچنین فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی می‌تواند از شما حمایت کند.
از مصرف الکل و داروهای تفریحی خودداری کنید. استفاده از این مواد می‌تواند تسلط شما را بر خودتان دشوارتر کند. در صورت نیاز به کمک برای ترک سیگار با ارائه‌دهنده مراقبت‌های اولیه خود صحبت کنید.
از جستجو بی‌دلیل در اینترنت به منظور بررسی بیماری‌های احتمالی خودداری کنید. مطمئنا مواجهه با حجم وسیعی از اطلاعات پزشکی که ممکن است با وضعیت شما مرتبط باشند، می‌تواند باعث سردرگمی و اضطراب شود. پس اگر علائمی دارید که شما را نگران می‌کند، ابتدا آن را با پزشک مطرح و از خوددرمانی پرهیز کنید.
درمان خود بیمار انگاری در طب سنتی
گیاهان دارویی مانند اسطوخودوس، خارمریم، بهارنارنج، گل گاوزبان و گل محمدی برای کاهش اضطراب عالی هستند. بااین‌حال، متخصص طب سنتی هشدار می‌دهد که بیماران باید قبل از استفاده از این گیاهان باید مشورت کنند، زیرا برخی از داروهای گیاهی ممکن است با داروهای شیمیایی واکنش نشان دهند یا عوارض جانبی دیگری داشته باشند.
در مورد اثرات عالی طب سوزنی و ماساژ بدن با روغن‌های اساسی به منظور تسکین اضطراب بیش‌ازحد، حتما با متخصص طب سنتی صحبت کنید.

آیا امکان پیشگیری از خود بیمار انگاری وجود دارد؟
متأسفانه، هیچ راهکار شناخته شده‌ای برای پیشگیری در برابر اختلال اضطراب بیماری وجود ندارد. بااین‌حال، ارائه حمایت و تغییر درک فرد از نحوه عملکرد بدن، ممکن است به کاهش شدت علائم کمک کند. پیشنهاد می‌کنیم به نکات زیر نیز توجه کنید:
اگر مشکل اضطراب دارید، در اسرع وقت به دنبال دریافت یک مشاوره حرفه‌ای باشید تا از بدتر شدن علائم و کاهش کیفیت زندگی شما جلوگیری شود. مسئله وسواس فکری خود بیمار انگاری را دست کم نگیرید!
یاد بگیرید و تشخیص دهید که چه زمانی استرس دارید و این مسئله چگونه بر بدن شما تأثیر می‌گذارد. به طور منظم تکنیک‌های مدیریت استرس و آرامش را تمرین کنید.
برای کمک به جلوگیری از عود یا بدتر شدن علائم خود بیمار انگاری، برنامه درمانی خود را دنبال کنید.

_________________________________________________________

مقالات دیگر