ارتباط چشمی چیست؟
ارتباط چشمی نوعی زبان بدن است که هنگام برقراری ارتباط مهم است. نحوه ارائه خود و برقراری ارتباط با دیگران جدا از صحبت کردن، زبان بدن ماست. زبان بدن ما بیش از کلمات صحبت می‌کند که منطقا درصد بیشتری از مهارت‌های ارتباطی ما را به خود اختصاص می‌دهد. بنابراین چشمان ما درمورد ما و نحوه ارتباط ما بسیار صحبت می‌کند.
تمرین تماس چشمی خوب مهارتی برای برقراری ارتباط موثر و حیاتی است. برقراری ارتباط چشمی با شخصی که با او صحبت می‌کنید نشاندهنده علاقه و گفتن «شما مهم هستید و من به شما گوش می‌دهم» به آن شخص است. این یکی از ابزارهایی است که در ارتباطات هر رویدادی کاربرد دارد اما به آن کمتر توجه می‌شود.

انواع ارتباط چشمی چیست؟
انواع ارتباط چشمی شامل ۵ مورد می‌شوند که عبارت‌اند از:
    عدم تماس چشمی
    نگاه اجمالی
    ارتباط چشمی مکرر
    تماس چشمی پایدار به‌همراه لبخند
    زُل زدن
یادگیری معنای هر کدام از انواع ارتباط چشمی به ما کمک می‌کند تا اطلاعات بسیار عمیقی از مخاطب در زندگی شخصی یا حرفه‌ای به‌دست بیاوریم و مؤثرترین شیوه ارتباط را انتخاب کنیم. در ادامه، هر کدام از آن‌ها را به‌تفصیل توضیح می‌دهیم.
۱. عدم تماس چشمی
اگر مخاطب در هنگام گفتگو همواره به موبایل خود نگاه کرده یا به صداهای محیطی بیش از سخنان ما توجه کند، احساسات نامطلوب شدیدی در ما ایجاد می‌شود. این حالت، می‌تواند نشان‌دهنده عدم تمایل مخاطب به گفتگو، استرس یا احساس ناامنی باشد. همواره توجه داشته باشیم که با نبود تماس چشمی، امید چندانی به تأثیرگذاری و شکل‌گیری ارتباط مثبت و پایدار وجود ندارد.
۲. نگاه اجمالی
اگر فردی در یک موقعیت اجتماعی «نگاه زودگذر یا اجمالی» (Glancing) به ما داشت، بسته به این‌که این روند هشیار یا ناهشیار باشد، معنای متفاوتی را به‌همراه دارد. این نگاه اگر به‌صورت هشیار باشد، نشان‌ می‌دهد که وجود ما را در موقعیت احساس کرده است و احتمال دارد که پا پیش بگذارد و به‌شیوه‌ای قصد برقراری ارتباط را داشته باشد.
از آن‌سو، نگاه اجمالی ناهشیار در موقعیت‌های اجتماعی امری رایج، طبیعی و اتفاقی است و می‌تواند هنگامی اتفاق بیفتد که فردی به تازگی وارد محیط شده و در حال ارزیابی موقعیت است یا در جستجوی موضوعی خاص، نگاه خود را در محیط می‌گرداند.
۳. ارتباط چشمی مکرر
اگر در یک محیط اجتماعی، فردی به‌‌صورت مداوم در حال نگاه کردن به ما است، می‌توانم مطمئن باشیم که سعی دارد تا رفتار و واکنش‌ها یا حتی تناژ صدای ما را تحت نظر بگیرد و برآورد می‌کند که آیا جلو بیاید و وارد گفتگو شود یا خیر. بر اساس تحقیقات، تماس چشمی مکرر و تلاش برای ایجاد ارتباط چشمی، احتمال وجود جذابیت و علاقه به گفتگو را بسیار افزایش می‌دهد.
۴. تماس چشمی پایدار به‌همراه لبخند
این مدل از ارتباط چشمی، مثبت‌ترین شیوه برای ارتباط چشمی و نشان‌دهنده وجود علاقه در هنگام گفتگو است. چنین شیوه‌ای از ارتباط چشمی به‌طور معمول در تعاملات شرکای عاطفی، دوستان و همکاران ظاهر می‌شود و نشان‌دهنده علاقه به ادامه گفتگو و ارزشمند قائل شدن برای مخاطب است. در فرهنگ غربی، تماس چشمی پایدار نشانی از وجود صداقت و توجه مشتاقانه است اما در برخی فرهنگ‌های آسیایی، تماس چشمی پایدار می‌تواند بی‌ادبانه تلقی شود.
۵. زُل زدن
زُل زدن افراد به چشمان ما با این‌که آزاردهنده است، اما می‌تواند نشان‌دهنده تمرکز بسیار زیاد بر صحبت‌ها، وجود علاقه یا حتی حالتی پرخاشگرانه باشد. این‌که مخاطب به چشمان ما خیره شود، به خودی خود نگران کننده نیست، اما اگر سایر نشانه‌های موجود در انواع زبان بدن مانند فشردن لب‌ها یا مشت کردن دست‌ها یا اخم کردن ابروها نیز با زُل زدن همراه باشد، می‌توانیم مطمئن باشیم که در معرض تنش و انواع مختلف خشونت قرار گرفته‌ایم.

چرا باید ارتباط چشمی اثرگذار برقرار کنیم؟
می‌توان گفت تماس چشمی چیزی از جنس نوازش است و همان کارکردها را با خود به همراه دارد. از ارتباط چشمی به‌عنوان ابزاری برای انتقال بهتر و موثرتر پیام‌های خود در مذاکرات و روابطتان می‌توانید بهره‌مند شوید. این نوع ارتباط یکی از اصلی‌ترین مهارت‌های زندگی و مهارت‌های مذاکره است. به‌کارگیری صحیح و به‌جا این مهارت شانس پیروزی شما را در مذاکره شغلی دوچندان می‌کند. انسان به‌طورکلی با نوع نگاهش احساسات خود را در طول مذاکره منتقل می‌کند و سبب شادی، غم، ترس، تعجب یا احترام دیگران می‌شود.
اهمیت ارتباط چشمی در حدی است که می‌توان ادعا کرد با حذف آن، بخشی از محتوای گفتگو به‌سادگی منتقل نمی‌شود. طبق مطالعاتی که در دانشگاه UCLA انجام‌شده 93درصد از تاثیرات ارتباطی انسانی هیچ ربطی به کلمات ندارند. چیزی که اهمیت دارد زبان بدن، لحن صدا و صدالبته تماس چشمی است. در این میان تماس چشمی از اهمیت بالاتری برخوردار است. چون شما در وهله‌ی اول از طریق چشم با مخاطبتان ارتباط برقرار می‌کنید.

مزایای برقراری ارتباط چشمی موثر
برخی از مهم‌ترین مزایای برقرار ارتباط چشمی شامل انتقال احساسات و ایجاد تعقل، نشان دادن صداقت یا نشان دادن عشق است. در ادامه، مهم‌ترین مزایای برقراری ارتباط چشمی را نام می‌بریم.
حال می‌توانیم هر کدام از این مزایا را توضیح می‌دهیم تا به‌طور کامل یاد بگیریم که فواید ارتباط چشمی چیست و چه کاربردی دارد.
انتقال احساسات و ایجاد تعقل
تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که برقراری تماس چشمی با فعال شدن نورون‌های آینه‌ای موجود در «سیستم لیمبیک» (Limbic System) مرتبط است. در نتیجه، با ایجاد تماس چشمی، نورون‌های یکسانی در مغز افراد فعال می‌شود و اگر چشم‌های ما در هنگام تماس چشمی، پیام شادی و لذت را منتقل کنند، نورون‌های مربوط به احساس شادی و لذت در مغز طرف مقابل نیز روشن می‌شود. این سطح از انتقال احساسات، باعث شکل‌گیری تعلق و روابط همدلانه میان افراد می‌شود.
نشان دادن صداقت
اصلی‌ترین شیوه سنجش صداقت افراد، ارزیابی ارتباط چشمی است. اگر هنگام برقراری ارتباط چشمی، مخاطب به چشم‌های ما نگاه نمی‌کند یا برای توضیح موضوع خاصی نگاه خود را می‌دزدد، این نشان می‌دهد که آن فرد یا استرس زیادی دارد و احساس ناامنی می‌کند یا در حال پوشاندن حقیقتی از ما است. در نهایت، ارتباط چشمی پایدار در کنار لبخند و حرکت سر، بهترین شیوه برای نشان دادن صداقت و جلب اعتماد مخاطب است.
نشان دادن عشق
بر اساس تحقیقات، بر قراری تماس چشمی طولانی (حداقل ۲ دقیقه) با ترشح ترکیبات شیمیایی خاصی در مغز به‌نام «فنیل‌تیلامین» (Phenylethylamine | PEA) همراه است. همچنین، ماده فنیل‌تیلامین با ترشح «دوپامین» (Dopamine) و «نوراپی‌نفرین» (Norepinephrine)، احساس خوشایندی را در فرد ایجاد کرده و همزمان او را هیجان‌زده می‌کند. در نتیجه، اگر فردی با لبخند و زبان بدن گشوده در حال صحبت با ما بود، می‌توانیم احتمال وجود عشق را در او بالا بدانیم.
شیوه‌ای برای متقاعد کردن دیگران
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تماس چشمی مستقیم و پایدار، با افزایش احمال متقاعد شدن مخاطب همراه است و به‌عنوان تکنیک متقاعد کردن دیگران محسوب می‌شود. همچنین، با ارزیابی تماس چشمی خود، می‌توانیم متوجه شویم که تا چه حدی بر روی دیگران نفوذ داریم.
افزایش درک متقابل
یکی از رایج‌ترین چالش‌های موجود در روابط بین‌فردی، این است که مخاطب دچار سوءتفاهم شود و هر فردی برداشت‌های خاص خود را از صحبت‌های ما داشته باشد. در حالی‌که داشتن تماس چشمی به افراد کمک می‌کند تا بر روی گفتگو متمرکز شوند و حالات چهره‌ای» (Facial Expressions) را تحلیل کنند. در نتیجه، افرادی که در هنگام گفتگو تماس چشمی بهتری دارند، احتمال سوءتفاهم و برداشت‌های نادرست را کاهش می‌دهند.
یه یاد ماندن گفته‌ها
پژوهش‌ها نشان می‌دهند در طول تماس ویدئویی یا حضوری در مقایسه با تماس تلفنی، افراد اطلاعات بیشتری را به یاد می‌آورند. همچنین، افرادی که در روابط حضوری ارتباط چشمی مناسب دارند، مطالب بیشتری را به یاد می‌آورند. البته برای بهره‌مندی از این مزیت ارتباط چشمی، نیازی به تماس چشمی بسیار بلندمدت با مخاطب‌ها نیست. بر اساس مطالعات، تنها اگر ۳۰ درصد از زمان گفتگو را تماس چشمی پایدار و مستقیم داشته باشیم، به‌شکل قابل توجهی مطالب بیشتری را به یاد خواهیم آورد.

تشخیص احساسات در ارتباط چشمی
چشم‌ها یکی از بهترین راه‌های انتقال احساسات هستند و ارتباط چشمی به افراد کمک می‌کند تا در تعاملات خود، احساسات مخاطب را تشخیص دهند و همدلی بیشتری با او داشته باشند و همچنین، سبک تعاملی خود را با شرایط روحی مخاطب هماهنگ کنند. در ادامه، حالات چشم را در پی هر کدام از احساسات بیان می‌کنیم.
    احساس خشم: چشم‌های باریک در هنگام گفتگو نشان دهنده احتمال وجود خشم و راحت نبودن است.
    احساس خجالت: نگاه پایدار به محیط اطراف، می‌تواند نشان دهنده عدم احساس راحتی یا حتی احساس آزردگی باشد.
    احساس شادی: احساس خوشحالی می‌تواند با بزرگ شدن سایز مردمک چشم، ابروهای قوس‌دار و لبخند نمایش داده شود. بزرگ شدن مردمک چشم به‌معنای هیجان‌زده شدن افراد و جذاب بودن گفتگو برای آن‌ها است.
    احساس ترس: با باز شدن بیش از حد چشم‌ها همراه است و در همین حال، دهان نیز می‌تواند حالت دایره‌ای شبیه به «O» به‌خود بگیرد.
حتماً توجه داشته باشیم که این نشانه‌ها را در هنگام ارتباط چشمی به‌صورت «صفر و یک» در نظر نگیریم. به این معنا که اگر کسی به محیط اطراف نگاه می‌کرد، نمی‌توانیم به‌طور قطعی برداشت کنیم که از ما آزرده شده است، بلکه تنها این احتمال وجود دارد و با سایر نشانه‌ها می‌توانیم این احتمال را ارزیابی کنیم. افراد دارای هوش هیجانی بالا، به‌خوبی می‌توانند احساسات مخاطب را تشخیص دهند و بر اساس آن، واکنش‌های بعدی خود را انتخاب کنند.

چگونه با دیگران به بهترین شکل ممکن ارتباط چشمی برقرار کنیم؟
پلک زدن
پلک بزنید. لطفا حتما این کار را انجام دهید وگرنه مثل یک انسان روان‌پریش یا دیوانه به نظر خواهید رسید. وقتی کسی پلک نمی‌زند ناخودآگاه ذهن شما به‌عنوان مخاطب اخطار می‌دهد که چرا فلان شخص به من زل زده است؟ این یک هشدار جدی است. البته توجه داشته باشید که پلک زدن زیاد و تیک زدن پلک نشان از استرس و عصبی بودن و همچنین عدم اطمینان است.
تعادل را رعایت کنید
زمانی که شما شنونده مذاکره هستید باید 70 درصد ارتباط چشمی بگیرید. اما هنگامی‌که شما صحبت می‌کنید باید 50 درصد تماس چشمی برقرار کنید. به‌جای نگاه هم‌زمان به هر دو چشم، هر نوبت بر یکی از چشم‌ها تمرکز کنید. لطفا اگر مخاطبین شما چند نفر هستند. سعی کنید با همه ارتباط برقرار کرده و برای هر یک از آنان 5 ثانیه زمان بگذارید.
اعتمادبه‌نفس خود را به رخ دیگران بکشید
به پایین نگاه نکنید. چراکه باعث می‌شود مخاطب از شما حس ناامنی و عدم توجه بگیرد. چشم‌های خود را اندکی به بالا و طرفین بچرخانید. چند ثانیه نگاه به بالا حس کنجکاوی را منتقل می‌کند و شما را علاقه‌مند به گفتگو نشان می‌دهد.
به‌یادماندنی شوید
برای ماندگاری در حافظه مخاطب ارتباط چشمی را با حرکات دست ترکیب کنید. تماس چشمی، همراه با حرکاتی هوشمندانه مانند چرخاندن سر در حین نگاه خیره به کسی می‌تواند باعث شود افراد از شما یاد بگیرند و شما را به خاطر بسپارند.
ارتباط چشمی را تا قبل از اتمام مکالمه قطع نکنید
نگه‌داشتن رابطه‌ی چشمی با افراد حاضر در جلسه، هشیاری و تمرکز شما را حفظ می‌کند.
حواستان به موقعیتی که در آن هستید، باشد
اگر در حال مشاجره و دعوا هستید با نگاه خیره و متمرکز قدرت و گاه گستاخی و تحقیر را نشان می‌دهید. یا به‌طور مثال زمانی که می‌خواهید شخصی خواسته‌تان را برآورده کند چند ثانیه خیره شدن می‌تواند بر روی او تاثیر بگذارد. خیره شدن به چشمان طرف مقابل در روابط عاطفی بسیار نزدیک نشانه‌ی عشق و دوست داشتن است. اما در روابط متعارف با افراد یا در مذاکره و محیط کار خیره شدن می‌تواند نوعی رفتار تهاجمی باشد.
شان و ارزش مخاطب را در نظر بگیرید
وقتی می‌خواهید به بزرگ‌تر یا رئیس خود احترام بگذارید. بهتر است نگاهتان را به پایین بیندازید. اما این پایین انداختن نگاه همراه با زبان بدنی باشد که نشان‌دهنده حس احترام و توجه است. مثلا با اصوات بله می‌فرمودید، عجب و … همراهی خود را نشان دهید.
نگاهتان را ندزدید
یادتان باشد دریغ کردن نگاه راهی برای نشان دادن خشم یا دلخوری است. درعین‌حال خیره نگاه کردن طولانی‌مدت نشانه تجاوز به حریم شخصی تلقی می‌شود. همچنین نگاه کردن به اطراف و دزدیدن نگاه زمانی که شخصی با شما صحبت می‌کند نشان‌دهنده‌ی عدم تمایل شما به ادامه‌ی بحث با اوست. توجه کنید در ارتباط چشمی مناسب باید گاه‌وبیگاه به چشمان طرف مقابل نگاه کنید و دوباره نگاه خود را از چهره او بردارید. معمولا این نوع نگاه کردن مستقیما به مردمک چشمان طرف مقابل نیست. بلکه شما با چشمانتان فضایی میان پیشانی و چشم‌ها‌ را جستجو می‌کنید.
از مشکلات ظاهری افراد چشم‌پوشی کنید
اگر کسی نقصی در صورت یا اندام‌های خود دارد به آن نقص زل نزنید. چون حساسیت ایجاد می‌کند. لطفا در برخورد اول از نگاه کردن براندازانه به سرتاپای طرف مقابل خودداری کنید. ممکن است آن شخص از اینکه دارد قضاوت می‌شود، نگران شود و احساس خطر کند.

_________________________________________________________

مقالات دیگر