زبان بدن چیست ؟
«زبان بدن» (Body Language) علم پیام‌های غیرکلامی از قبیل حرکات بدن، چهره و چشم است که احساسات و خواسته‌های فردی را در ارتباط با فردی دیگر نشان می‌دهد. زبان بدن تنوع زیادی دارد و ما از انواع آن‌ها در روابطمان استفاده می‌کنیم. واقعیت این است که ما برخلاف کلماتی که به زبان می‌آوریم معمولا کنترلی روی زبان بدن نداریم و آنچه بروز می‌دهیم حقیقتی است که در وجودمان نهفته است.
زبان بدن نوعی از ارتباط غیر کلامی است که برای برقراری ارتباط با دیگر انسان‌ها به جای استفاده از کلمات از رفتارهای روان‌شناسانه کمک می‌گیرد. هرکسی می‌تواند مهارت های ارتباطی را در خود پرورش دهد. متدهایی که ما برای زبان بدن خود به کار می‌گیریم عموما عبارت‌اند از: ارتباط چشمی، حالت نشستن، راه رفتن، ایستادن، حالت‌های چهره و....
گفتنی است که اولین زبانی که موجودات مختلف روی کره زمین برای برقراری ارتباط به کار بردند همین زبان بدن بود. از همان ابتدا حیوانات برای این‌که منظورشان را به یکدیگر تفهمیم کنند از این زبان بهره می‌بردند. ما شیرهای آفریقایی یا فیل‌های هندوستان نیستیم اما زبان بدنمان در مواقعی مانند ناراحتی، خشم، غم، شادی و ترس خیلی با آن‌ها متفاوت نیست.

چرا مهم است که زبان بدن را یاد بگیریم؟
تابه‌حال به این موضوع دقت کرده‌اید که وقتی می‌خواهید در مهمانی یا مراسمی با فرد جدیدی آشنا شوید، اولین پیام‌هایی که جابجا می‌شود از طریق زبان بدن است؟
فرض کنید می‌خواهید با فردی ارتباط برقرار کنید، ابتدا به زبان بدن او توجه می‌کنید، به طرز ایستادن او و حالات چهره‌اش دقت می‌کنید که آیا عصبانی است یا خوشحال؛ سپس تصمیم می‌گیرید که چطور جلو بروید و ارتباط را شروع کنید، مثلاً این که اگر از حالت چهره فرد متوجه شدید که خوشحال است، می‌توان گفتگو را به سمت این برد که کمی شادتر باشد.
اما وقتی از حالات چهره و زبان بدن او متوجه شدید که او آدم جدی و عصبانی است احتمالاً در استفاده از طنز در گفتگو کمی حساس‌تر می‌شوید و گفتگو را رسمی‌تر ادامه می‌دهید. البته باید به این نکته هم توجه کنیم که یادگیری زبان بدن باعث می‌شود که بتوانیم در رفتار خودمان هم دقیق‌تر شویم.
گفتیم یکی از ابتدایی‌ترین پیام‌هایی که ارسال می‌کنیم از طریق زبان بدن است. فرض کنید قرار است به یک جلسه یا مهمانی بروید، اگر در مورد اصول زبان بدن اطلاع داشته باشید، می‌دانید که قبل از این که حتی گفتگویی بین شما و کسانی که قرار است با آن‌ها جلسه داشته باشید شکل بگیرد، ظاهر شما، از جمله نوع پوشش شما و نوع راه رفتن و حرکات بدن شما اطلاعاتی را به افراد دیگر در مورد شما منتقل می‌کند، حالا که می‌دانید زبان بدن امری مهم و ضروری در ارتباطات است، می‌توانید کاری کنید که افراد تا حد زیادی پیامی که شما می‌خواهید را دریافت کنند.
نوع نگاه شما به افراد حاضر در جلسه، نوع دست دادنتان و ارتباطات چشمی شما با افراد، می‌تواند تا حد زیادی در روند جلسه تأثیرگذار باشد.
ما می‌توانیم با یادگیری زبان بدن، پیام‌های بهتری را در روابط کاری و اجتماعی خود ارسال و دریافت کنیم. به بیان بهتر وقتی زبان بدن را یاد می‌گیریم، می‌توانیم کنترل بیشتری روی پیامی که می‌خواهیم ارسال کنیم داشته باشیم و پیام‌ها و رفتارهای دیگران را بهتر شناسایی کنیم. مثلاً می‌توانیم با یادگیری این اصول و قواعد در هنگام صحبت با تکنیک‌های زبان بدن، کلام خود را تأیید کنیم که این کار در اثربخشی کلام و نفوذ بیشتر آن، تأثیرگذار است.

کاربرد زبان بدن در زندگی روزمره
بادی لنگویج به عنوان عاملی مهم در ارتباطات می تواند مورد استفاده قرار گیرد. در ارتباطات روزمره، کار و فعالیت ها، تربیت فرزند، ارتباط با همسر و … می توان از بادی لنگویج بهره برد. این موضوع بخصوص برای افرادی که در بیان احساسات خود مشکل دارند می تواند بسیار موثر باشد. به همین جهت تسلط و آموزش زبان بدن امری ضروری بنظر می رسد. در زیر به برخی از این موارد اشاره شده است:
    تشخیص دروغگویی و صداقت فرد
    تشخیص استرس، اضطراب، هیجان و ترس
    تشخیص حس اشخاص نسبت به خود
    پیشبینی موضع، رفتار و تصمیمات افراد
    و ده ها مورد دیگر …
تشخیص دروغگویی و میزان صداقت فرد
یکی از بهترین روشهایی که در علم روانشناسی و روابط اجتماعی برای تشخیص دروغگویی استفاده می شود زبان بدن است. معمولا شخصی که دروغ می گوید حالات رفتاری زیر را دارد:
    خنده های زورکی یا اجباری در حین صحبت
    مالیدن چشم، گوش، چانه و گردن (قسمت زیر گوش)
    دست در جیب یا دستهای مشت کرده
    کشیدن یقه لباس
    پاهای بی قرار
    تغییر صدا و لحن بیان نسبت به حالت عادی و همچنین لکنت
    پوشاندن دهان با دست
    دزدیدن نگاه
تشخیص استرس، اضطراب و وحشت
معمولا اگر استرس، اضطراب، وحشت و ترس شدید باشد توسط افراد عادی نیز قابل تشخیص است. اما در برخی مواقع مقدار این رفتارها کم است و با کمک رفتارهای بدنی قابل تشخیص است. برای مثال شخصی که مضطرب است یک نوع بیقراری به همراه برافروختگی یا رنگ پریدگی در چهره او قابل مشاهده است. نحوه حرکت و قرارگیری دست ها نیز در تشخیص حالتهای رفتاری بسیار موثر است.
تشخیص احساس افراد نسبت به خود
بسیار مهم است تا در ارتباطات اجتماعی و کاری بدانیم احساس افراد نسبت به ما چیست. این اطلاعات به ما کمک خواهد کرد تا استراتژی مناسبی را بکار گرفته و بتوانیم در برقراری ارتباطات خود موفق باشیم. قاعدتا تیپ های شخصیتی بسیاری وجود دارد که می بایست رفتار متفاوتی برای هر کدام از آنها استفاده کرد و بدون شک نمی توان با همه افراد به یک حالت رفتار کرد.
پیشبینی موضع و رفتار دیگران
یکی از کاربردهای مهم Body language که از بررسی حرکات و رفتار بدنی شخص مقابل بدست می آید پیشبینی موضوع و رفتار است. برای مثال شخصی که مضطرب است غالبا نمی تواند بدرستی تمرکز کرده و عکس العمل مناسبی از خود برای انجام کار و تصمیم های مهم نشان دهد. این موارد را می توان در قالب های متفاوت برای صدها مورد دیگر مثال زد.

نشانه‌ های زبان بدن
زبان بدن معمولا به صورت ناخودآگاه توسط افراد فرستاده می‌شود و چند رکن اصلی دارد که این ارکان در زیر آمده است.
    حالت بدن: ساختار کلی بدن که نمای مشخصی دارد.
    جهت بدن: زاویه‌ای که بدن قرار گرفته است.
    جنب و جوش بدن: تمام حرکاتی که بدن از خود بروز می‌دهد.
    ایستاندن: حالتی که یک انسان می‌ایستد.
    حرکات اعضای بدن: حرکاتی که بازوها، دست‌ها و پاها انجام می‌دهند.
    حالت چهره: تغییراتی که در اعضای صوت رخ می‌دهد.
    چشم‌ها: حرکات چشم و تعداد دفعاتی که پلک می‌زند.
    لمس: لمس کردن و فضایی که هرشخص در فاصله با بقیه برای خود مشخص می‌کند.
    صدا: لحن و تن صدا و همچنین سرعتی که شخص در گفتن عبارت‌ها به کار می‌گیرد.
پیامی که هرکدام از موارد بالا می‌فرستند نباید به صورت مستقل قضاوت شود. اگر می‌خواهید زبان بدن دیگران را بخوانید باید پس از دیدن اولین نشانه به دنبال نشانه‌های دیگر باشید و درباره مجموعه این نشانه‌ها تصمیم گیری کنید. بررسی این مجموعه به شما کمک می‌کند که به قضاوت شخص بپردازید و به این نتیجه برسید که طرف مقابل در چه شرایطی است. فریب‌کار است یا بی‌یا، راست می‌گوید یا دروغ، خوشحال است یا تظاهر به خوشحالی می‌کند و... .

مهارت زبان بدن ذاتی ست یا اکتسابی؟
برای اینکه ببینیم زبان بدن ارثی است یا اکتسابی، با یک سؤال شروع می‌کنیم: وقتی دست‌به‌سینه می‌نشینید دست چپ را روی راست می‌اندازید یا راست را روی چپ؟
بیشتر مردم تا موقعی که امتحان نکنند، مطمئن نیستند که چطور این کار را می‌کنند. همین الان دست‌به‌سینه بنشینید و بعد به سرعت وضعیت خود را تغییر دهید. بالاخره متوجه خواهید شد که یکی از این دو وضعیت برایتان راحت‌تر خواهد بود. شواهد نشان می‌دهد که این یک ژست ژنتیکی است که نمی‌توان تغییرش داد.
درست است که تفاوت‌های فرهنگی بسیارند، اما نشانه‌های اصلی زبان بدن در همه فرهنگ‌ها و اقشار حدوداً یکی است. البته این بحث که کدام حرکات اکتسابی بوده و به تدریج به عادت تبدیل شده و چه حرکاتی ذاتی هستند هنوز ادامه دارد؛ مثلاً بیشتر مردان ابتدا آستین راست کتشان را می‌پوشند درحالی‌که بیشتر زنان اول آستین چپ را به تن می‌کنند.
البته این امر حاکی از آن است که مردان بیشتر از نیمکره راست استفاده می‌کنند و زنان از نیمکره چپ. (تحقیقات ثابت می‌کند که مردان بیشتر از نیمکره سمت چپشان استفاده می‌کنند؛ این نوشته که مردان بیشتر از نیمکره سمت راست خود استفاده می‌کنند، برگرفته از کتاب body language نوشته خانم الیزابت کوهان است که در قسمتی از کتاب خود به این موضوع اشاره کرده و گفته شده که مردان بیشتر از نیمکره سمت راست خود استفاده می‌کنند.)

یادگیری زبان بدن چه فوایدی دارد؟
ارتباط غیرکلامی به شدت روی موفقیت در کسب و کار، همکاری با دیگران، مدیریت امور و زندگی شخصی تاثیرگذار است. در ادامه به برخی از فواید استفاده از زبان بدن اشاره می‌کنیم:
     درک بهتر کلام: دیگران مفهوم کلامتان را عمیق‌تر درک می‌کنند و این درک بهتر باعث می‌شود روابط اثربخش‌تری تشکیل دهید.
    جلوگیری از مشکلات سازمانی: به مدیران کمک می‌کند که مشکلات کارمندان را متوجه شوند. بسیاری از افراد حاضر در یک سازمان برای حفظ موقعیت خود هرگز آنچه را واقعا در ذهن دارند به زبان نمی‌آورند و همین تفکرات پنهان به‌مرور مشکلات عمده‌ای را برای آن شرکت به وجود می‌آورد. در حالی که اگر مدیر سازمان به زبان بدن مسلط باشد خیلی زودتر از بحرانی شدن شرایط متوجه مسئله می‌شود و برای رفع آن تلاش می‌کند.
    موفقیت در کار گروهی: اگر اعضای یک گروه، زبان بدن یکدیگر را بخوانند متوجه می‌شوند که چه کسی در طول انجام پروژه تحت فشار است یا نیاز به حمایت دارد. درک شرایط هریک از افراد گروه کمک می‌کند که تمامی افراد با انگیزه بیشتری برای پیشبرد پروژه تلاش کنند.
    حل مشکلات در مذاکره: در مذاکره‌ها اگر زبان بدن طرف مقابل را درک کنید می‌توانید موضع واقعی او را بیابید و فارغ از آنچه می‌گوید حدس بزنید درخواست واقعی‌اش چیست.
    پیشگیری از خرید غیرضروری: باعث می‌شود در برابر رفتارهای اغواکننده فروشنده مقاومت کنید و مجبور نشوید محصولی غیرضروری را بخرید.
    متقاعد سازی دیگران: با استفاده از زبان بدن به‌راحتی دیگران را متقاعد می‌کنید که کار مد نظرتان را انجام دهند. کافی‌ست با استفاده از اصل کمیابی در متقاعد سازی به افراد توجه کنید که از چه موضوعاتی استقبال می‌کنند و بدنشان به کدام بخش از ماجرا حسی منفی دارد. سپس بخش مورد علاقه آن‌ها را در خلال صحبت‌ها برجسته کنید و از کنار قسمت‌های غیردلخواهشان به سرعت بگذرید.
    بهبود مهارت سخنرانی: استفاده از زبان بدن در مهارت سخنرانی و ارائه شما را نیز بهبود می‌دهد. زیرا با علم به زبان بدن اعتمادبه‌نفس کافی دارید و می‌دانید که چطور با استفاده از این تکنیک‌ها حضار را متقاعد و سرگرم کنید.
    کنترل حرکات بدن: وقتی به حرکات بدن خود آگاهی پیدا کنید توانایی‌تان در کنترل آن‌ها افزایش می‌یابد و در موقعیت‌های مختلف آن‌ها را به‌دلخواه تغییر می‌دهید. این مهارت در مذاکره‌ها کمک می‌کند که احساسات واقعی خود را پنهان کنید و برای رسیدن به هدفتان ظاهرسازی کنید. همچنین می‌توانید از این مهارت برای ساخت روابط موثر بهره بگیرید. به طور مثال وقتی وارد کشور دیگری می‌شوید ممکن است از برخی رفتارهای مردم آن منطقه شوکه شوید اما اگر روی زبان بدنتان کنترل داشته باشید از نمایش این شوک خودداری می‌کنید و نشان می‌دهید که فرهنگ آن‌ها برای شما عجیب نیست. به این ترتیب خیلی زودتر با افراد آن جامعه ارتباطی موثر برقرار می‌کنید.
    شناخت افراد فریب‌کار: اگر زبان بدن افراد فریب‌کار را بشناسید در هیچ زمینه‌ای فریب نمی‌خورید. این روزها بسیاری از افراد قصد فریب‌کاری دارند و شناخت آن‌ها به ما کمک می‌کند که خود را از ضررهای احتمالی محفوظ نگه داریم. البته نشانه‌های حقه‌بازی افراد در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است.
    افزایش هوش هیجانی: به مرور هوش هیجانی و خودآگاهی شما افزایش می‌یابد.
    احساس همدلی بیشتر: کمک می‌کند احساس همدلی شما نسبت به دیگران افزایش یابد و بهتر درک کنید که آن‌ها در چه حالی هستند. داشتن احساس همدلی باعث شکل‌گیری محکم‌ترین و موثرترین روابط می‌شود. مردم معمولا روابطشان را با کسی که خودخواه و غیرهمدل است ادامه نمی‌دهند.

آموزش زبان بدن
در این بخش به آموزش زبان بدن می‌پردازیم و 9 حرکت را معرفی می‌کنیم که استفاده از آن‌‌ها اعتمادبه‌نفس و اعتبارتان را در پروژه‌های کاری و ساخت برند شخصی افزایش می‌دهد.
۱. صاف بایستید
افرادی که صاف می‌ایستند، شانه‌هایشان را عقب می‌دهند و سرشان را بالا می‌گیرند معمولا اعتمادبه‌نفس خوبی دارند و مورد تایید بقیه هستند. سعی کنید مخصوصا در محیط‌های کاری از این شیوه ایستاندن استفاده کنید. همچنین اگر ریزجثه هستید حتما ورزش کنید تا عضلاتتان به چشم بیاید. افراد ضعیفی که همواره قوز می‌کنند نمی‌توانند از خودشان قدرتی به نمایش بگذارند و این مسئله مخصوصا در بازاریابی اهمیت ویژه‌ای دارد. زیرا فروشندگان باید با استفاده از اطمینانی که از محصول یا خدماتشان دارند مشتری را از خریدش مطمئن کنند.
وقتی روبروی شخصی می‌نشینید برای این‌که احساس اعتمادبه‌نفس در بدنتان جاری شود پاهایتان را صاف روی زمین بگذارید، دست‌ها را به بدن نچسبانید و کمی فاصله بدهید یا اگر شرایط مناسب بود یک دست را پشت صندلی کناری قرار دهید. همچنین سعی کنید وسایلتان را روی میز با فاصله از هم بگذارید تا فضای بیشتری را در اختیار داشته باشید. داشتن محیط بیشتر می‌تواند قدرت بیشتری از شما به نمایش بگذارد.
۲. صدای خود را کنترل کنید
افرادی که در حین صحبت صدای بسیار بلندی دارند معمولا از نظر دیگران افرادی خودخواه و ضعیف و بدون احساس همدلی ارزیابی می‌شوند. اگر فکر می‌کنید که صدای شما در مقایسه با بقیه کمی بلندتر است قبل از سخن گفتن اول کمی لب‌هایتان را روی هم فشار دهید و بدون باز کردن دهان برای چند لحظه عبارت‌هایی مانند «ام، اهم و اوهوم» را برای خود تکرار کنید. این تمرین برای قبل از سخنرانی‌ها و حضور در جلسه‌های مهم بسیار کاربردی است و کمک می‌کند صدایی دل‌نشین و کنترل‌ شده داشته باشید.
داشتن تن صدایی استاندارد در تماس‌های تلفنی در مقایسه با دیگر انواع ارتباط اهمیت بیشتری دارد زیرا در این حالت مخاطب حالت‌ چهره یا دیگر نشانه‌های موجود در زبان بدن را نمی‌بیند. چه بسا صدای بلند شما این پیام را به او برساند که عصبانی و خشمگین هستید و او نیز در مقابل، حالتی تهاجمی به خود بگیرد.
3. کارهای ارزشمندتان را به یاد بیاورید
قبل از این‌که در جمع‌های مهم حاضر شوید نیاز دارید که از درون احساس پیروزی و قدرت کنید. این احساسات خودبه‌خود به وجود نمی‌آیند و باید در شما ایجاد شوند. هورمونی که حس قدرت ایجاد می‌کند هورمون تستوسترون است. برای این‌که بدنتان شروع به تولید این هورمون کند بیندیشید که تا به حال چه موفقیت‌هایی به دست آورده‌اید. به طور مثال ممکن است سال گذشته با کمک رژیم غذایی ۱۰ کیلوگرم وزن کم کرده باشید یا در یک امتحان بالاترین نمره متعلق به شما باشد. یادآوری همین خاطرات به بدن شما کمک می‌کند که در موضع قدرت قرار بگیرد.
۴. ارتباط چشمی را حفظ کنید
شما ممکن است درونگرا یا خجالتی باشید یا در فرهنگتان نگاه کردن به چشم دیگران کار درستی نباشد. درست یا غلط بودن این مدل‌های رفتاری در حال حاضر اهمیتی ندارد. آنچه مهم است تحقیقاتی است که نشان می‌دهد دیگران از شما توقع دارند طی مکالمه با آن‌ها بین ۵۰ الی ۶۰ درصد مدت زمان ارتباطتان به چشم‌هایشان بنگرید. در این بخش می‌خواهیم به تکنیکی ساده اشاره کنیم که با به‌کار گیری آن به راحتی ارتباط چشمی خود را حفظ کنید. راه‌کار این است که هنگام سلام کردن به افراد به رنگ چشم‌هایشان دقت کنید.
البته باید در نظر گرفت که برخی افراد دچار مشکلاتی از طیف اوتیسم هستند و نگاه کردن در چشم دیگران برای آن‌ها دردناک است. بنابراین نباید توقع داشت که مدام در حین مکالمه در چشم طرف مقابل بنگرند.
۵. در حین صحبت از دست‌هایتان استفاده کنید
روی عده‌ای از افراد تحقیقاتی صورت گرفت که نشان می‌داد برخی از مردم هنگام سخنرانی از زبان بدن دست‌ها استفاده می‌کردند و دست‌هایشان را تکان می‌دادند اما برخی این کار را نمی‌کردند. افرادی که همراه با حرکات دست حرف می‌زدند در طول سخنرانی کمتر مردد بودند و همچنین خیلی کمتر از گروه دوم از عبارت‌های اضافه برای پرکردن فضای بین کلامی‌شان استفاده می‌کردند. سعی کنید در حین صحبت از دست‌ها استفاده کنید زیرا این رفتارهای فیزیکی کمک می‌کند که راحت‌تر منظورتان را شرح بدهید و مفهوم جمله‌های سخت را با کمک حرکات دست قابل درک‌تر کنید.
6. از دست به سینه ایستادن خودداری کنید
وقتی در حین صحبت با طرف مقابل دست‌هایتان را باز می‌کنید به او نشان می‌دهید که چیزی برای پنهان کردن وجود ندارد و به کلامتان اعتبار می‌بخشید. در مقابل مدام دست‌ها را به پشت خود نبرید یا روی بدن قفل نکنید چون این رفتارها نشان می‌دهد که ترجیح می‌دهید از محل بگریزید و نمی‌خواهید مکالمه را ادامه دهید.
۷. حرکات ناشی از استرس را از بین ببرید
وقتی دچار استرس می‌شویم معمولا یک سری حرکات ناخودآگاه بروز می‌دهیم. به طور مثال دست‌هایمان را به هم می‌مالیم، با انگشت‌ها روی میز می‌زنیم، با زیورآلاتمان بازی می‌کنیم، موهایمان را دست می‌کشیم، بی‌قراری می‌کنیم و... . هرکدام از این کارها که از ما سر می‌زند از اعتبارمان می‌کاهد.
اگر خودتان را مشغول یکی از این حرکات ناشی از اضطراب دیدید سعی کنید نفسی عمیق بکشید و دست از ادامه آن رفتار بردارید. به این ترتیب این پیام را به طرف مقابل برسانید که آرام هستید و حرف‌های معتبری می‌زنید.
۸. لبخند بزنید
مغز انسان چهره خندان را ترجیح می‌دهد. ما می‌توانیم لبخند انسان‌ها را از فاصله ۱۰۰متری تشخیص دهیم (به اندازه یک زمین فوتبال). بنابراین لبخند بزنید زیرا این کار علاوه بر این‌که حس خوبی به خودتان می‌دهد باعث می‌شود طرف مقابل به شما اعتماد کند و ارتباط موثری بین شما برقرار شود.
لبخند نشان می‌دهد که شما برای دیگران احترام قائل هستید. از این‌رو همواره دیگران هم پاسخ شما را با لبخند می‌دهند. همچنین اگر این افراد از نظر احساسی در شرایط غمگینی باشند با دیدن لبخند شما تغییر حالت خواهند داد.
به خاطر داشته باشید که لبخند روی لب کافی نیست و چشم‌هایتان هم باید بخندد. این کار علاوه بر این‌که به برقراری روابطتان کمک می‌کند برای ماهیچه‌های دور چشم نیز مفید است.
۹. درست دست بدهید
یکی از قدرتمندترین روش‌های برقراری ارتباط غیرکلامی دست دادن است. اگر درست دست بدهید این کار به شما اعتبار می‌بخشد و نشان می‌دهد که می‌دانید زبان بدن چیست. اما اگر اشتباه انجامش دهید برایتان هزینه خواهد داشت. پس مانند یک ماهی مرده یا یک استخوان‌شکن رفتار نکنید. نوع اول شما را بی‌حال و دومی قلدر نشان می‌دهد.
گفتنی است که در فرهنگ‌های مختلف نوع دست دادن ممکن است متفاوت باشد پس اگر برای انجام برخی امور به شهر یا کشور دیگری سفر می‌کنید حتما پیش از آن درباره نحوه دست دادن قابل قبول در آن منطقه تحقیق کنید.

_________________________________________________________

مقالات دیگر