نوروفیدبک چیست؟
درمان نوروفیدبک یک روش غیر تهاجمی به شمار می‌آید که امواج مغزی بیمار را در ابتدا اندازه‌گیری می‌کند و بر اساس نتیجه‌ی آن به بیمار بازخوردی درباره‌ی نحوه عملکرد مغز ارائه می‌دهد. این درمان نوعی بیوفیدبک است و یکی از تکنیک‌های ذهنی-بدنی به شمار می‌آید که هدف آن کمک به بیماران برای کنترل داوطلبانه برخی از عملکردهای غیر ارادی بدن (ضربان قلب، افسردگی، انقباض‌های عضلانی و …) است.
طبق بررسی و تحقیقات صورت گرفته محققان اعلام کرده‌اند که کارکرد مغز به دلیل امواج مغزی که طبیعی یا غیرطبیعی هستند رخ خواهد داد، از همین رو اگر الگوهای امواج مغزی به‌درستی کار نکنند، مغز نمی‌تواند بهترین عملکرد خود را داشته باشد و دچار اختلالات مغزی خواهد شد.
درمان نوروفیدبک به‌ویژه برای کمک به آموزش خودکنترلی عملکردهای مغزی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، به‌طوری‌که افراد پس از انجام نوروفیدبک یاد می‌گیرند که تشخیص دهند مغز خودشان را در وضعیت خاصی قرار دهند و آن را بازسازی کنند. فراموش نکنید که مغز دارای یک سیستم پیچیده است و توانایی خود تنظیمی و بهینه کردن عملکردهای خود را دارد، البته به شرط آنکه بتواند از خودش به‌خوبی آگاهی پیدا کند.

شروع درمان با نوروفیدبک
شروع درمان نوروفیدبک معمولاً مستلزم مشاوره با یک متخصص آموزش دیده است که می تواند شما را در این فرآیند راهنمایی کند. آنها وضعیت فعلی مغز و نیازهای خاص شما را ارزیابی می کنند و به آنها اجازه می دهند یک برنامه درمانی را فقط برای شما تنظیم کنند.
جلسات درمانی معمولاً شامل پوشیدن سنسورها در حالی که راحت نشسته اید یا دراز کشیده اید و بازخورد بصری را روی صفحه رایانه تماشا می کنید. این می تواند به شکل یک فیلم، بازی ویدیویی یا الگوی متحرک باشد. همانطور که الگوهای امواج مغزی شما تغییر می کند و به اهداف خاصی برخورد می کند، بازخورد بصری بر این اساس پاسخ می دهد و اساساً به مغز برای ضربه زدن به الگوهای مورد نظر پاداش می دهد. با گذشت زمان، مغز می آموزد که این الگوهای مورد نظر را با بازخورد مثبت مرتبط کند، در نتیجه یاد می گیرد که به طور موثرتر به این حالت ها برسد.

نوروفیدبک تراپی چگونه انجام میشود؟
طی یک جلسه نوروفیدبک، ما آنچه را که مغز شما واقعا انجام می دهد با آنچه که شما نهایتا دوست دارید انجام دهید، مقایسه می کنیم. وقتی که مغز شما به وضعیت راحت تر نزدیک می شود، شما با پاسخ مثبتی که از صفحه رایانه دریافت می کنید، پاداش می گیرید. معمولا این "بازخورد عصبی" به فرم یک بازی ویدئویی، موسیقی یا فیلم است.
وقتی که فعالیت مغز شما به یک ناحیه موثرتر نزدیک می شود، یا از آن دور می شود، صداها و تصاویر فورا بازخورد آن را به شما می دهند. مثلا در هنگام تماشای فیلم، اگر مغز شما دارد به وضعیت خواسته شده نزدیک می شود فیلم نمایش داده می شود، ولی وقتی که مغز دارد در جهت اشتباه حرکت می کند، فیلم قطع می شود.
درست مانند تمرینات بدنی، که باعث رشد عضلات خاصی می شود، هرچه مغز شما برای رسیدن به یک وضعیت راحت تر و کارآمدتر بیشتر تمرین کند، بهتر به آن می رسد خیلی ساده بگوییم، مانند یادگیری هر مهارت جدیدی، این کار نیاز به زمان و تکرار دارد.

انواع نوروفیدبک تراپی
نوروفیدبک تراپی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و باید گفت همه‌ی روش‌های آن موثر هستند، اما ممکن است سرعت دستیابی به نتیجه هرکدام متفاوت باشد. سیستم‌های نوروفیدبک تراپی از ماشین و دستگاه‌های ساده تا کامل تشکیل شده‌اند و می‌توانند تصویربرداری عمیقی از مغز انجام دهند. به‌طورکلی سیستم‌های مورداستفاده برای نوروفیدبک تراپی در سه دسته قرار می‌گیرند که این سه دسته عبارتند از:
نوروفیدبک سنتی یا EEG تراپی
منظور از سیستم EEG همان نوروفیدبک تراپی سنتی است که توانسته برای سالیان سال مورداستفاده قرار گیرد و اثربخش باشد. این روش اگر توسط یک دکتر نوروفیدبک ماهر انجام شود، می‌تواند برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و اختلالات موثر باشد. البته باید گفت درمان نوروفیدبک سنتی به تخصص بیشتری نیاز دارد و شما باید حتما انتخاب درستی داشته باشید تا بهترین نتیجه از درمان حاصل شود.
لورتا نوروفیدبک
لورتا نوروفیدبک یا نوروفیدبک سه بعدی با استفاده از نوآوری‌ها و فناوری‌های جدید می‌تواند نسل جدیدی از تصویربرداری‌های سه‌بعدی را انجام دهد. این نوع از نوروفیدبک به‌قدری قوی و تاثیرگذار است که اگر یک متخصص ماهر از آن استفاده کند می‌تواند یک ابزار موثر برای آموزش مغز باشد‌. برای انجام این روش از یک کلاه حاوی ۱۹ حسگر کامل استفاده می‌شود و متخصص می‌تواند با استفاده از آن هر نقطه از مغز را تحت آموزش قرار دهد؛ این نکته برخلاف نوع اول نوروفیدبک است، زیرا در آن روش تنها دو حسگر وجود دارد.
دستگاه نوروفیدبک ILF
ILF که مخفف Infra-Low frequency است، انجام نوروفیدبک تراپی را در فرکانس‌های پایین نشان می‌دهد، اما نوروفیدبک ILF چه مزایایی دارد؟ باید گفت که امروزه این دستگاه جدیدترین دستگاه برای انجام نوروفیدبک است و از آنجایی که نسبت به دیگر دستگاه‌ها قدرت بیشتری دارد، دوره درمان کوتاه‌تری را به همراه خواهد داشت و ماندگاری نتیجه‌ی آن نیز بیشتر خواهد بود. همین موارد باعث شده‌اند که این دستگاه به یکی از بهترین دستگاه‌های نوروفیدبک تراپی تبدیل شود.

نوروفیدبک تراپی برای درمان چه مشکلاتی است؟
حال شاید برای شما سوال پیش آید که نوروفیدبک تراپی برای چی خوبه و کاربرد آن چیست؟ در رابطه با این موضوع باید گفت که این درمان می‌تواند در معالجه بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات تاثیر داشته باشد، از همین رو در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم تا شما به‌خوبی با کاربرد نوروفیدبک تراپی آشنا شوید.
درمان اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی
اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی (ADHD) زمانی رخ می‌دهد که عملکرد لوب فرونتال راست مغز دچار مشکل شود. این مشکل درمان‌های مختلفی دارد که یکی از آن‌ها را می‌توان نوروفیدبک تراپی درنظر گرفت. تا به امروز از داروهایی چون ریتالین، کنسرتا و دککسدرین برای درمان ADHD استفاده می‌کنند، اما این داروها خود عوارض مختلفی چون اضطراب، کاهش اشتها، درد شکم، سردرد و بی‌خوابی را به همراه دارند. از همین رو بهتر است از روشی با تهاجم و عوارض کمتر استفاده کرد.
افرادی که دچار اختلال ADHD هستند، امواج تتا در مغزشان حرکت آهسته‌ای دارد و امواج بتا به‌مقدار کم تولید می‌شود. درمان نوروفیدبک بر امواج مغز تاثیر می‌گذارد و این موارد را برطرف می‌کند. طبق بررسی‌های انجام شده، کودکانی که دچار اختلال بیش فعالی بوده‌اند، پس از انجام نوروفیدبک تراپی با والدین خود رفتار بهتری داشته‌اند و از لحاظ تمرکز و نمرات دروس نیز شرایط بهتری پیدا کرده‌اند.
لاغری با نوروفیدبک
مسلما می‌دانید چاقی و اضافه وزن از جمله مشکلاتی هستند که می‌توانند سلامت جسم و روان را تحت تاثیر قرار دهند و از آنجایی که لاغری برای بسیاری از افراد سخت است، هیچ اقدامی را در این جهت انجام نمی‌دهند. در رابطه با این موضوع باید گفت نوروفیدبک تراپی برای لاغری نیز بسیار کارآمد است و می‌توان از طریق این روش به‌راحتی لاغر شد.
همان‌طورکه می‌دانید بسیاری از افراد به دلیل الگوبرداری‌های غلط، اعتماد به نفس پایین و مشکلاتی که در مغزشان دارند دچار پرخوری می‌شوند و این پرخوری چاقی و اضافه وزن را برای فرد به همراه خواهد داشت. از همین رو نوروفیدبک تراپی می‌تواند با تغییر الگوهای مغز کمک کند که فرد وزن خود را به‌طور مناسب کاهش دهد.
تاثیرات نوروفیدبک تراپی بر پوست
نوروفیدبک تراپی برای رفع چین و چروک، پاکسازی پوست و رفع جوش نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، زیرا نوروفیدبک تراپی می‌تواند روی مغز تاثیر بگذارد و استرس و اضطراب که می‌توانند باعث چین و چروک و ایجاد جوش روی پوست شوند را کنترل کند.
نوروفیدبک تراپی و درمان استرس و اضطراب
استرس و اضطراب طولانی‌مدت می‌تواند سیستم فیزیولوژیک بدن را تحت تاثیر قرار دهد و به آن آسیب برساند و بدن را دچار مشکلاتی چون میگرن، مشکلات مربوط به خواب، روده تحریک‌پذیر، مشکلات گوارشی، خستگی، خشم، فرسودگی و … کند.
از همین رو لازم است که استرس و اضطراب را از بدن دور کرد. حال اگر شما از دسته افرادی هستید که مدت‌طولانی در معرض این مشکل بوده‌اید، باید بدانید درمان استرس و اضطراب با روش‌های قدیم کارساز نخواهد بود. شما می‌توانید از نوروفیدبک تراپی برای کاهش استرس و اضطراب خود استفاده کنید و بدنی سالم‌تر داشته باشید.
نوروفیدبک تراپی دندان
دندان قروچه از جمله مشکلاتی است که بسیاری از افراد با آن درگیر هستند و از آنجایی که می‌تواند پیامدهای بدی را به همراه داشته باشد، باید به فکر درمان آن بود. علل ابتلا به این مشکل را می‌توان استرس، تنش‌های عصبی و خشم درنظر گرفت. حال نوروفیدبک باعث می‌شود که فرد بتواند استرس و خشم خود را کنترل کند تا انقباض‌های عضلانی فک کنترل شوند. بنابراین اگر به مشکل دندان‌ قروچه مبتلا هستید، از نوروفیدبک تراپی دندان غافل نشوید.

فواید نوروفیدبک چیست؟
کاهش علائم اضطراب: همان‌طورکه اشاره شد، اضطراب و استرس می‌توانند مشکلات زیادی را برای سلامتی به همراه داشته باشند، از همین رو کنترل و درمان این مشکل بسیار اهمیت دارد. نوروفیدبک به مغز کمک می‌کند که بتواند در مواقع استرس و اضطراب خود را آرام کند تا فرد احساس بهتر و آرامش داشته باشد.
کاهش دوره‌ی افسردگی: افسردگی احساسی است که نباید با ناراحتی یا غمگینی اشتباه گرفته شود، از همین رو توصیه می‌شود در ابتدا با یک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید، سپس اگر پزشک تشخیص افسردگی داد، می‌توانید از طریق نوروفیدبک تراپی این اختلال را برطرف کنید. درمان نوروفیدبک یک درمان غیرتهاجمی است و می‌توانید به‌خوبی علائم افسردگی را کاهش دهد.
بهبود توجه و تمرکز: نوروفیدبک می‌تواند در مناطق مختلف مغز تاثیر بگذارد و باعث بهبود توجه و تمرکز فرد شود. بنابراین اگر فرزند شما در مدرسه عملکرد خوبی در یادگیری ندارد، می‌توانید با انجام این روش اختلال کمبود توجه و تمرکز را برطرف کنید.
تثبیت احساسات: بسیاری از افراد در طول زندگی خود اتفاقاتی را تجربه می‌کنند که بر زندگی حرفه‌ای و شخصی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. این افراد معمولا احساسات مختلفی را تجربه می‌کنند، به‌طوری‌که گاهی‌اوقات افکار منفی و استرس به‌سراغ آن‌ها خواهد آمد. نوروفیدبک با تغییراتی که در امواج مغز ایجاد می‌کند، می‌تواند الگوی عملکردی مغز را تغییر دهد و کمک کند که فرد خلق و خوی بهتر و ثابتی داشته باشد.
عدم عوارض جانبی: علاوه‌بر فوایدی که به آن‌ها اشاره شد، عوارض نوروفیدبک تراپی نیز باید موردبررسی قرار گیرد، اما در رابطه با این موضوع باید گفت تابه‌حال هیچ عوارض جانبی برای این روش درمان گفته نشده است و اکثر محققان و پزشکان معتقد هستند که این روش در مقایسه با مصرف دارو بهتر است و عوارض نوروفیدبک کمتر است.
اثرات درمانی پایدارتر: نتیجه‌ای که از این روش حاصل می‌شود نسبتا پایدار است، اما این به‌شرطی است که بیمار دوره‌ی درمان را کامل کند.

بهترین سن برای نوروفیدبک چه سنی است ؟
نوروفیدبک در هر سنی قابل انجام است. چون در این روش لازم است درمانجو بتواند جلوی مانیتور روی صندلی به آرامی بنشیند، معمولا نوروفیدبک برای کودکان 5 سال به بالا قابل انجام است. این روش درمانی برای افراد مُسن هم بخوبی قابل انجام است و از نظر سنی محدودیت ندارد.
هر چقدر درمانجو جوانتر باشد، مغز پاسخ بهتری به نوروفیدبک میدهد. پس میتوانیم بگوییم بهترین سن برای نوروفیدبک ، سن کودکی و نوجوانی است. جوانان هم پاسخ بسیار خوبی به درمان نوروفیدبک میدهند.

آیا نوروفیدبک بی‌خطر است؟
همان‌طور که در طول متن گفته شد، نوروفیدبک یک درمان غیرتهاجمی است و یک ورزش برای مغز به شمار می‌آید، بنابراین می‌توان آن را یک روش ایمن و بدون عوارض جانبی در نظر گرفت. البته لازم است بدانید که اگر عوارض جانبی نیز رخ دهند، معمولا کوتاه‌مدت هستند و پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت برطرف می‌شوند.
از شایع‌ترین عوارض جانبی این درمان می‌توان به خواب‌آلودگی، سردردهای خفیف، عدم تمرکز و اضطراب اشاره کرد. البته طبق نتایج به‌دست آمده این عوارض جانبی برای ۱ تا ۳ درصد از بیماران رخ می‌دهند و نباید نگرانی از بابت آن‌ها داشت. توصیه می‌شود اگر با هریک از این عوارض پس از انجام نوروفیدبک مواجه شدید به پزشک خود گزارش دهید تا بتواند درمان را اصلاح و تنظیمات مناسب را اعمال کند.

تعداد جلسات نوروفیدبک چقدر است ؟
پاسخ این سوال بستگی به نوع اختلال دارد. بصورت میانگین ، درمان نوروفیدبک نیاز به 40 جلسه درمانی دارد. در اختلالاتی که مزمن تر باشد، نیاز به جلسات بیشتری است و درمان اختلالاتی که تازه شروع شده و خفیفتر هستند، نیاز به جلسات کمتری دارند.
همچنین اختلالاتی که از بدو تولد وجود داشته اند (مثل اتیسم و نقص توجه و تمرکز کودکان ) نیاز به درمان طولانی تری دارند و اختلالاتی که بعدها ایجاد گردیده اند ( مثل افسردگی و اضطراب) با جلسات کمتر قابل درمان هستند.

_________________________________________________________

مقالات دیگر