بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی در روانشناسی نوعی درمان است که عمدتاً برای کودکان استفاده می‌شود. زمانی که کودکان نتوانند احساسات خود را پردازش کنند یا مشکلات خود را به والدین یا دیگر بزرگسالان بیان کنند، بازی درمانی بسیار مفید است. اگرچه به ظاهر گاهی بازی معمولی به نظر می‌رسد، اثر بازی درمانی بسیار عمیق‌تر و بیشتر از این حرفاست. یک درمانگر آموزش دیده می‌تواند از زمان بازی برای مشاهده و کسب بینش در مورد مشکلات کودک استفاده کند. سپس درمانگر می‌تواند به کودک کمک کند تا احساسات را کشف و با آسیب‌های حل نشده مقابله کند.
از طریق بازی، کودکان می‌توانند مکانیسم‌های مقابله‌ای جدید و نحوه تغییر جهت دادن رفتارهای نامناسب را بیاموزند.

انواع بازی درمانی
کودکان با توجه به روحیات و ویژگی‌های خود بازی‌های خاصی را انجام می‌دهند. بازی درمانی که با هدف درمان اختلالات و مشکلات کودک انجام می‌شود دو نوع است.
بازی درمانی فعال (Active play therapy)
در بازی درمانی فعال درمانگر باید وارد جریان بازی شود و کودک را به سمتی که باعث بروز مشکل شده پیش ببرد. در این روش تعدادی اسباب بازی به کودک داده می‌شود و بازی را هدایت می‌کند. برخی از کودکان بعد از تولد فرزند دوم یا سوم دچار مشکلات رفتاری می‌شوند. اگر درمانگر بخواهد با بازی درمانی فعال این مشکلات را رفع کند باید در جریان بازی حس غم، حسادت، خشم و نفرت را در کودک برانگیزاند و تا این حس‌های منفی در جریان بازی تخلیه شود و در مواجه‌های روزانه با کودک تازه متولد شده بروز نکند.
بازی درمانی غیر فعال (Stimulus situation)
در بازی درمانی غیر فعال درمانگر نقشی در بازی ایفا نمی‌کند و سعی نمی‌کند که بازی را جلو ببرد. بلکه تعدادی اسباب بازی به کودک داده می‌شود تا اضطراب کودک با بازی کردن کم شود. بازی‌های درمانی غیر فعال به صورت فردی یا گروهی آموزش‌های مناسبی را به کودک می‌دهد. در بازی‌های گروهی کودک یاد می‌گیرد قوانین گروه را رعایت کند، با دیگران سازگار شود و همکاری کند، نوبت بازی را رعایت کند و از همه مهم‌تر یاد می‌گیرد موفقیت جمعی بر موفقیت فردی اولویت دارد. ممکن است در برخی بازی‌ها درمانگر هم وارد بازی‌های گروهی شود اما اغلب به عنوان کسی که از بیرون بازی را نظاره می‌کند ایفای نقش می‌کند.

فواید بازی درمانی
بر اساس موسسه بین المللی بازی درمانی، تا 71 درصد از كودكانی كه به بازی درمانی روی می آورند ، ممكن است تغییرات مثبتی را تجربه کنند.
برخی از کودکان ممکن است با کمی تردید کار خود را شروع کنند ، اما به مرور اعتماد به درمان بیشتر می شود. با افزایش حس راحتی و قوی تر شدن ارتباط ، کودک در بازی خود خلاق تر یا کلامی تر می شود.
بعضی از مزایای بازی درمانی عبارتند از:
    قبول مسئولیت بیشتر درمورد برخی رفتارها
    توسعه استراتژی های مقابله ای و مهارت های خلاقانه حل مسئله
    احترام به خود
    همدلی و احترام به دیگران
    کاهش اضطراب
    یادگیری تجربه و بیان کامل احساسات
    مهارتهای اجتماعی قوی تر
    روابط خانوادگی قویتر
    بازی درمانی همچنین می تواند استفاده از زبان را تشویق کند یا مهارت های حرکتیدرشت و ظریف را بهبود بخشد.
اگر کودک شما دارای بیماری روحی یا جسمی است، بازی درمانی جایگزین داروها یا سایر روش های درمانی لازم نمی شود. از بازی درمانی می توان به تنهایی یا در کنار سایر روش های درمانی استفاده کرد.

بازی درمانی چگونه عمل می کند؟
یک شکاف ارتباطی بین کودکان و بزرگسالان وجود دارد. کودکان در هر سن و مرحله رشدی که باشند مهارتهای زبانی بزرگسان را ندارند و زمانی که آنها از موضوعی ناراحت هستند در بسیاری از موارد قادر نیستند آن را به بزرگسالان بیان کنند یا بزرگسال قابل اعتمادی برای بیان موضوع پیدا نمی کنند.
در ضمن ممکن است بزرگسالان نشانه های کلامی و غیرکلامی کودکان را اشتباه تفسیر کنند یا کاملا نادیده بگیرند.
کودکان از طریق بازی به درک جهان و جایگاه آن نایل می شوند. اینجا جایی است که کودکان آزادانه برای بیان عواطف درونی و احساسات عمیق عمل می کنند. اگر بدانید به دنبال چه چیزی هستید، می توانید از اسباب بازی هایی استفاده کنید که به عنوان نماد عمل میکنند و معنای دیگری پیدا می کنند.
اگر چه کودکان نمی توانند به اندازه کافی در دنیای بزرگسالان، ابراز وجود کنند، درمانگر باید خودش را به دنیای و سطح کودک برساند.
هنگام بازی، کودک ممکن است بیشتر تمایل به ابراز احساسات داشته باشد. آنها تحت فشار قرار نمی گیرند و مجاز هستند در زمان خودشان و به روش ارتباطی خودشان این کارها را انجام دهند.
بازی درمانی بسته به درمانگر و نیازهای خاص کودک می تواند متفاوت باشد. برای شروع، درمانگر ممکن است بخواهد کودک را در حال بازی مشاهده کند. همچنین ممکن است آنها بخواهند با کودک، والدین یا معلمان مصاحبه جداگانه انجام دهند.
بعد از بررسی کامل، درمانگر برخی از اهداف درمانی را تعیین خواهد کرد، در مورد محدودیتهای لازم تصمیم خواهد گرفت و برنامه ای درباره نحوه ادامه درمان، تدوین خواهد کرد.
بازی درمانگران به نحوه برخورد کودک هنگام جدایی از والدین، نحوه تنها بازی کردن کودک و نحوه واکنش آنها هنگام بازگشت والدین توجه می کنند.
هنگام تعامل کودک با انواع اسباب بازی ها و نحوه تغییر رفتار کودک از یک جلسه به جلسه دیگر، چیزهای زیادی می توان فهمید. کودکان می توانند از بازی برای بیان ترس و نگرانی، به عنوان یک مکانیسم تسکین دهنده، یا جهت درمان و حل مشکل استفاده کنند.
در بعضی موارد، درمانگر می تواند والدین، خواهر و برادر یا سایر اعضای خانواده را وارد بازی درمانی کند. به این نوع درمان، فیلیال تراپی یا فرزند درمانی گفته می شود. این نوع درمان می تواند به حل تعارضات، ارتقای سطح درمان و بهبود پویایی خانواده کمک کند.

کاربردهای بازی درمانی
گرچه بازی درمانی برای افراد در هر سنی می تواند استفاده شود اما بازی درمانی بیشتر برای کودکان بین ۳ تا ۱۲ سال کاربرد دارد. بازی درمانی در شرایط مختلف همچون موارد ذیل می تواند مفید باشد:
    انجام درمان های پزشکی، بیماری مزمن، یا مراقبت های تسکینی
    تاخیر رشدی یا اختلال یادگیری
    رفتارهای مشکل ساز در مدرسه
    رفتارهای خشن یا تهاجمی
    مسایل خانوادگی مانند طلاق، جدایی، مرگ اعضای خانواده
    بلایای طبیعی یا اتفاقات تروماتیک
    غفلت، سوء استفاده یا خشونت خانوادگی
    نگرانی، افسردگی، غم و اندوه
    اختلالات تغذیه ای و دفعی- ادراری
    اختلال بیش فعالی – کمبود توجه (ADHD)
    اختلال طیف اوتیسم (ASD)

مراحل درمان با بازی درمانی
برای شروع، درمانگر ممکن است بخواهد کودک را در حال بازی مشاهده کند، همچنین ممکن است بخواهد با کودک، والدین یا معلمان مصاحبه جداگانه انجام دهند. پس از یک ارزیابی کامل، درمانگر برخی از اهداف درمانی را تعیین می‌کند، در مورد محدودیت‌هایی که لازم است، تصمیم می‌گیرد و برنامه‌ای برای چگونگی ادامه آن تدوین می‌کند.
بازی درمانگران به نحوه برخورد کودک با جدا شدن از والدین، نحوه بازی تنها و نحوه واکنش آنها هنگام بازگشت والدین توجه می‌کنند. در مورد نحوه تعامل کودک با انواع مختلف اسباب بازی‌ها و نحوه تغییر رفتار آنها از جلسه‌ای به جلسه دیگر می‌توان چیزهای زیادی فهمید.
درمانگر از بازی برای نشان دادن ترس‌ها و اضطراب‌ها، به عنوان یک مکانیسم تسکین‌دهنده یا برای درمان و حل مشکل استفاده می‌کند. بازی درمانگران از این مشاهدات به عنوان راهنمایی برای مراحل بعدی استفاده می‌کنند. هر کودک متفاوت است، بنابراین درمان متناسب با نیازهای فردی کودک انجام می‌شود. با پیشرفت درمان، رفتارها و اهداف را می‌توان مجددا ارزیابی کرد. در برخی موارد، بازی درمانی خانواده محور مدنظر است و درمانگر والدین، خواهر و برادر یا سایر اعضای خانواده را وارد بازی درمانی می‌کند. این شیوه می‌تواند به آموزش حل تعارض و بهبود پویایی خانواده کمک کند.

بازی درمانی برای بزرگسالان
بازی فقط برای بچه‌ها نیست و بازی درمانی هم همین‌طور. نوجوانان و بزرگسالان نیز ممکن است در بیان احساسات درونی خود با کلمات مشکل داشته باشند. بزرگسالانی که می‌توانند از بازی درمانی سود ببرند، شامل افرادی هستند که تحت تأثیر موارد زیر قرار دارند:
    ناتوانی‌های ذهنی
    زوال عقل
    بیماری مزمن، مراقبت تسکینی و مراقبت در آسایشگاه
    مصرف مواد
    تروما و آزار جسمی
    مسائل مدیریت خشم
    اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
    مسائل حل نشده دوران کودکی
هنگام کار با بزرگسالان، یک درمانگر ممکن است از نقش آفرینی نمایشی استفاده کند تا به شما کمک کند با احساساتی که صحبت کردن در مورد آنها سخت است، ارتباط بگیرید. این درمان‌ها می‌توانند به شما کمک کنند تا روی استراتژی‌هایی برای مقابله با سناریوهای خاص کار کنید.
بازی از هر نوعی حتی مواردی مثل هنر و صنایع دستی یا موسیقی و رقص، می‌تواند به شما کمک کند تا از استرس‌های زندگی روزمره رها شوید. هنردرمانی، موسیقی درمانی و ورزش می‌تواند به آشکار شدن آسیب‌های پنهان و بهبودی کمک کند. تحت راهنمایی یک درمانگر باتجربه، بازی می‌تواند ابزار ارزشمندی برای رساندن شما به جایی که می‌خواهید باشد.
این روش درمان برای بزرگسالان گاهی به عنوان مکمل سایر انواع درمان و داروها استفاده می‌شود. مانند کودکان، درمانگر بازی درمانی را با نیازهای خاص شما تنظیم می‌کند.

_________________________________________________________

مقالات دیگر